Her şey, Vecihi Hürkuş ile başlıyor
Çoğumuzun bildiği gibi ilk Türk uçağını yapan isim, Vecihi Hürkuş. 1924 yılı Hürkuş’un, savaş sonrası Yunanlılardan kalan uçak malzemelerini kullanarak ilk Türk uçağını üretildiği tarih. “Vecihi K-VI” adındaki bu askeri uçak, ilk uçuşunu 28 Ocak 1925’te yapmış. Hürkuş’un hayalleri ve Türk havacılığının gelişimi aslında bu noktada son bulmuş diyebiliriz. Uçuş sertifikasını alamayarak ilk uçuşunu izinsiz gerçekleştiren Vecihi Hürkuş cezayla birlikte şu yanıtı almış: “Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir.”
Türk Tayyare Cemiyeti
16 Şubat 1925’te ilk sivil havacılık organizasyonu Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu. Kurucuları arasında yer alan Hürkuş, cemiyetin ilk ve tek pilotu oldu; 7 Haziran 1925’te ise kendisine Türkiye’nin Baştayyarecisi unvanı verildi. Cemiyetin bir süre sonra projelerini iptal etmesi ve tüm ekipmanların hava kuvvetlerine verilmesi istenmesi üzerine, Hürkuş istifa etti. Bir keresteci dükkanı kiralayan Vecihi Hürkuş, burada Vecihi XIV adlı uçağını üretti. 27 Eylül 1930’da ikinci uçağını uçuran Hürkuş, uçağın belgelerini alabilmek için Çekoslovakya’ya gitti.
Vecihi Sivil Tayyare Mektebi
Vecihi Hürkuş, 21 Nisan 1932'de ilk Türk sivil havacılık okulu olan Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’ni kurdu. 1933’te bir iş adamından aldığı özel bir bağışla Vecihi XVI adındaki uçağını üreten Hürkuş, hemen arkasından Vecihi XVI uçağını yaptı. Bu uçaklarla okul öğrencileri gösteri yaptı, birçok başarılar kazandı. Ama maddi sıkıntılar ve diploma denkliği gibi sorunlar nedeniyle okul, eğitime son verdi.
Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi
Alman Junkers Flugzeugwerke A.G. firması ile Türk Tayyare Cemiyeti ortaklığında Kayseri’de kurulan Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ), yılda 250 uçak üretebilecek bir fabrika hazırladı. 6 Ekim 1926’da açılan şirket, 1928’de Junkers şirketinin yaşadığı maddi sorunlar nedeniyle kapandı.
Kayseri Tayyare Fabrikası
Hisselerini Türk Hava Kurumu’na devreden Junkers ortaklıktan ayrıldıktan sonra fabrika 1929 yılında kapalı kaldı fakat bakım işlerine devam etti. 1931’de Milli Savunma Bakanlığı’na devredilmesinin ardından Kayseri Tayyare Fabrikası adıyla yeniden açıldı. Bir süre sonra Amerikan The Curtiss Aeroplane and Motor Company Inc. ile anlaşma yaparak uçak üretmeye başlayan fabrikada birçok başarılı projeye imza atıldı.
Fabrikada, TOMTAŞ’ın aktif olduğu zamanlar dahil olmak üzere; 30 adet A-20 L montajı, 3 adet F-13, 24 adet Hawk II, 8 Adet Fledgling 2C1, 43 adet Gotha 145 A, 4 adet P.Z.L.-24 A, 21 adet P-24 G 27 planör (11 adet US-4, 11 adet PS-2 ve 5 adet G-9) üretildi.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’ye bol miktarda ABD uçağı alındı; fabrika bir süre sonra üretim yapmayı durdurdu. Böylece hazır uçak kalmayı tercih eden ülkemizde, uçak üretimi son buldu. Kayseri Tayyare Fabrikası, 1950’de onarım ve bakımların yapılacağı Kayseri Hava İkmal ve Bakım Merkezi oldu.
Türk havacılık tarihini ele alan iki film önerisi
Hürkuş’un hikayesini merak edenlere 2018 yapımı “Hürkuş: Göklerdeki Kahraman” adlı filmi önerebiliriz. Son günlerde vizyonda olan, liseli gençlerin uzaya roket gönderme hayalini ele alan Bandırma Füze Kulübü filminin konusu da gerçek bir hikayeye dayanıyor. 1957 yılında Bandırmalı öğrencilerin kurduğu füze kulübü, birçok deneme yapmış fakat beklediği desteği hiç alamamış.
Kaynak:
www.savunmasanayiidergilik.com
www.bagimsizhavacilar.com
www.thk.org.tr
www.serenti.org
