Türkiye'nin çelik üretimi 2001 yılından bu yana kayda değer bir artış gösterdi. 2001’de 15 milyon ton seviyesindeki çelik üretimi, 2021 yılında 40,4 milyon tona çıktı. Türkiye, 2021 yılında 2020 yılında da olduğu gibi Almanya'yı geride bırakarak Avrupa'nın en büyük ve dünyanın 7. büyük üreticisi konumuna geldi.
Türkiye Çelik Üreticileri Derneği’nin verilerine göre ise 2022 yılının ocak ayında Türkiye’nin ham çelik üretimi, 2021 yılının aynı ayına göre yüzde 7,8 oranında azalışla 3,2 milyon ton oldu. Türkiye, ocak ayı dünya ham çelik üretimi sıralamasında 8. sırada yer aldı.
2022 yılının ocak ayında, nihai mamul tüketimi, 2021 yılının aynı ayına kıyasla yüzde 3,7 azalışla 3 milyon ton seviyesinde gerçekleşti.
Çelik ürünleri ihracatına bakıldığında ocak ayında, bir önceki yılın aynı ayına kıyasla, miktarda görülen yüzde 2,7 artışla 1,3 milyon ton, değerde görülen yüzde 58,9 artışla 1,2 milyar dolar seviyesine ulaştı.
Çelik ürünleri ithalatına bakıldığında ise ocak ayında miktarda yüzde 14,6 oranında artış ile 1,4 milyon ton, değerde ise yüzde 58,9 artışla 1,4 milyar dolar olarak kayıtlara geçti.
2021 yılı ocak ayında yüzde 84,6 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2022 yılı ocak ayında da değişmeyerek yüzde 84,6 oranında gerçekleşti.
Dünyanın çelik üretimi
Dünyada üretilen çeliğin üçte biri çelik hurdasından, geri kalanı da demir cevherinden üretiliyor. İlk yöntemde üretim cevherden ham demire oksijen üflenerek yapılıyor. Bir diğer yöntemde ise çelik hurdalar elektrikli ark ocaklarında eritiliyor.
Dünya Çelik Derneği verilerine göre de 2022 yılı ocak ayı üretim istatistiklerine göre dünya ham çelik üretimi, 2021 yılının aynı ayına göre yüzde 6,1 oranında azalış ile 155 milyon ton oldu. 2022 yılının ocak ayında, Çin’in ham çelik üretimi geçen yıla kıyasla yüzde 11,2 oranında azalışla 81,7 milyon tona düşerken ikinci sırada yer alan Hindistan’ın ham çelik üretimi yüzde 4,7 artışla 10,8 milyon ton, üçüncü sırada bulunan Japonya’nın ham çelik üretimi ise yüzde 2,1 oranında azalışla 7,8 milyon ton olarak gerçekleşti.
2022 yılı ocak ayında, yaşanan enerji kesintileri ve talepteki daralmanın da etkisi ile Türkiye çelik sektörü üretimi yüzde 7,8 oranında azalışla 3,2 milyon ton seviyesine geriledi.
Öte yandan, ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yarı ve uzun ürün ihracatında sırasıyla yüzde 21 ve yüzde 5 oranlarında düşüş, ağırlıklı olarak imalât sanayinin girdisini oluşturan yassı ürün ihracatında ise yüzde 26 oranında artış sağlandı. Toplam çelik ürünleri ihracatındaki artış ise yüzde 2,7 seviyesinde kaldı.
Eklemek gerekir ki Türkiye’nin de çelik sektörünün iki önemli hammadde tedarikçisi Ukrayna ve Rusya. İki ülke arasındaki savaş durumu, gözleri Türkiye’deki ham çelik üretimine çevirdi. İki komşu ülke arasındaki savaşın devam etmesi halinde bu ülkelerden hammadde tedarikinde sıkıntı yaşanması da olası görülüyor.
Türkiye’deki demir-çelik fabrikaları
Türkiye’de ilk demir çelik fabrikasının temelleri 1930 yılında Kırıkkale’de atılıyor. Askeri fabrikalar müdürlüğü bünyesinde faaliyetlerine başlayan fabrika ile birlikte demir-çelik sanayi önem kazanıyor. 1937 yılına gelindiğinde Türkiye’nin ilk entegre demir çelik tesisi kuruluyor. Kardemir ismi ile Karabük’te kurulan bu tesis, 1939 yılında 150 bin ton kapasite ile çelik üretmeye başlıyor.
Çelik sanayi, bu yılların sonrasında her geçen dönem ihtiyaca yönelik olarak biraz daha kapasite yükseltiyor. İnşaatlarda, tersanelerde, demir yollarında ve daha farklı alanlarda çelik kullanımı başlıyor. Pazardan payını almak isteyen özel girişimcilerin de fabrika kurması ile üretim kapasitesi artıyor.1960 yılına gelindiğinde ilk özel ark ocaklı tesis Metaş ismiyle kuruluyor. Tesis, 20 bin ton kapasite ile üretime başlıyor.
Şimdilerde dünyanın en büyük demir çelik fabrikaları arasında yer alan Erdemir Çelik Fabrikası ise, 1965 yılında 470 bin ton kapasite ile hayata geçiriliyor. O tarihten sonra büyük atılımlar gerçekleştiren fabrika şu an dünya pazarında aktifliğini koruyor.
2002 yılına gelindiğinde Türkiye, demir çelik üretiminde dünyada 13’üncü sıraya yükseliyor. Türkiye demir çelik üretim kapasitesi 2020 yılına gelindiğinde ise 52 milyon ton düzeylerine kadar çıkıyor. Yapılan son istatistikler pandemi nedeniyle üretimin bir önceki yıla göre düşüş yaşattığını gösteriyor.
Türkiye’nin en büyük demir çelik fabrikaları 13 ilde bulunuyor ve bu 13 il toplamda 5 bölgeye ayrılmış durumda. Marmara, Ege, Karadeniz, İç Anadolu’nun bir kısmı ve Akdeniz bölgesi demir çelik açısından zengin bölgeler.
Türkiye, iç piyasanın Rusya ve Ukrayna’dan kaynaklanabilecek arz yetersizliğinden etkilenmemesi için çelik üretiminde kapasite kullanım oranını mümkün olan ölçüde artırmaya çalışıyor.
Karbonsuzlaşma durumu
Avrupa Yeşil Mutabakatı, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamında çelik sektörünü hedef alıyor. Türkiye’nin çelik sektöründeki en önemli ticaret partneri AB. Planlı bir karbonsuzlaşma politikası izlenmediği durumda Türkiye’nin çelik sektöründeki avantajlı pozisyonunu kaybedebilir.
Türkiye’de faaliyet gösteren demir-çelik fabrikalarında, entegre BOF teknolojisine sahip olan demir-çelik üretim tesislerinin kapasite kullanım oranlarının EAF teknolojisi tesislerdekine göre daha yüksek olabiliyor. Türkiye çelik sektörünün güçlü konumunu kaybetmemesi ve lider konuma geçmesi için kapsamlı bir dönüşüm planlanması ve bu planın tüm paydaşlar tarafından tutarlı bir şekilde uygulanması öneriliyor.
Kaynaklar
AA
Dünya gazetesi
Türkiye Çelik Üreticileri Derneği
Dünya Çelik Derneği
