Jeopolitik özellikleri sebebiyle yük ve yolcu taşımacılığında deniz yolu, Türkiye için çok önemli. Deniz yolu ulaşımı ve taşımacılığı aynı zamanda maliyeti en düşük olan taşımacılık türü. Özellikle birçok uluslararası ticari faaliyetin deniz yolu taşımacılığı ile sürdürüldüğü de göz önüne alınırsa bu alandan sağlanabilecek fayda daha net görülebiliyor.
Gelelim Türkiye’nin bu konudaki durumuna. Toplamda farklı özelliklere sahip 180 adet limanımız bulunuyor. Bunların bir kısmı yat limanı bir kısmı da ihracat limanı diğer adıyla karma limanlar.
Yat limanlarının büyük çoğunluğu yaz turizminin yoğun yaşandığı Ege ve Akdeniz bölgesinde bulunuyor. İzmir, Bodrum, Didim, Marmaris, Göcek, Fethiye ve Datça gibi turizmle öne çıkan bölgelerde yer alan yat limanları, yüksek teknoloji desteği ve doğal enerji kaynaklarını kullanarak faaliyetlerini dünya standartlarında sürdürüyor.
İlk kurulan Mersin Serbest Bölgesi
Türkiye’nin ihracatında çok büyük öneme sahip olan ihracat limanları da kendi içinde kuru dökme, proje kargo ve sıvı dökme limanları olarak çeşitleniyor. Akdeniz ve Karadeniz’de yer alan limanlar, ulusal bazdaki taşımacılık faaliyetleri için aktif olarak kullanılıyor. Mersin Serbest Bölgesi’nde bulunan Mersin Limanı, Türkiye’nin en büyük ihracat limanı. Mersin Serbest Bölgesi 1986 yılında kurulmuş, Türkiye’nin ilk serbest bölgesi. Yıllık elleçleme kapasitesi 9 milyon ton dökme yük, konteyner olarak 2,6 milyon ton olarak kaydediliyor.
Konteyner Limanlarımız
2014 yılında Tekirdağ’da inşa edilen konteyner limanı, Türkiye’nin en büyük limanlarından bir diğeri. Türkiye’de toplam 27 konteyner limanı bulunuyor. Bu konteyner limanlarının da büyük bir çoğunluğu, İstanbul ve İzmir gibi ticaret kapasitesi büyük olan kentlerde. Ayrıca Mersin, Trabzon ve Balıkesir şehirlerinde yer alan büyük konteyner limanları da mevcut. 2020 yılında konteyner limanlarımızda gerçekleştirilen ihracat amaçlı konteyner yüklemeleri bir önceki yıla göre yüzde 0,5 artarak 4 milyon 618 bin 225 TEU, ithalat amaçlı konteyner boşaltmaları ise bir önceki yıla göre yüzde 1,3 azalışla 4 milyon 480 bin 472 TEU oldu.
Türkiye’nin başlıca ihracat limanları
Türkiye, doğal ve yapay birçok limana sahip ülkelerden. Özellikle İstanbul, İzmir, Mersin limanları en önemli ithalat ve ihracat limanları olarak karşımıza çıkıyor. Türkiye'nin limanları uluslararası ticaret için de hayati öneme sahip.
Mersin Limanı: 21 rıhtımı bulunuyor ve liman, 30 gemiye yük yükleme ve boşaltma hizmeti verebiliyor. Yıllık elleçleme kapasitesi 9 milyon ton dökme yük, konteyner olarak 2,6 milyon ton.
İstanbul Ambarlı Limanı: Türkiye'nin en büyük limanı olma özelliğini taşıyor. Ülkenin konteyner hacmi bakımından en büyük, kargo tonajı bakımından beşinci büyük limanı. İstanbul ve Marmara Bölgesi hinterlandına sahip ve Karadeniz limanlarına giden yükler için de bir aktarma limanı. Türkiye'de 300 metreden büyük gemilerin girebildiği sayılı limanlardan.
Bandırma Limanı: 2 bin 788 metre rıhtım uzunluğu bulunan Bandırma Limanı’nın kapasitesi 2 milyon 771 bin ton. Hububat silosu ise 34 bin ton civarında. Yılda 4 bin 280 gemi kabul kapasitesi bulunuyor.
İskenderun Limanı: Bin 426 metre rıhtım uzunluğuna sahip İskenderun Limanı, yılda 640 gemi kabul kapasitesine sahip.
Samsun Limanı: Yılda bin 130 gemi kapasitesi bulunan Samsun Limanı’nın rıhtım uzunluğu bin 756 metredir. Rıhtım kapasitesi ise 2 milyon 380 bin ton/yıldır.
İzmir Limanı: Türkiye'nin en gelişmiş limanlarından biri. Batı Avrupa ile Kuzey Afrika arasında bulunan İzmir Limanı'nda altyapı, ekipman, karışık eşya, dökme katı, sıvı yük yükleme ve boşaltma, Ro-Ro ve yolcu hizmetleri veriliyor. İzmir Limanı yılda yaklaşık 3 bin 640 gemi kabul edebiliyor. Limanın rıhtım uzunluğu ise 2 bin 959 metre.
Derince Limanı: İzmit Sanayi hinterlandının ithalat ve ihracat kapısı. Derince Limanı'ndan Romanya'nın Köstence Limanı'na da taşımacılık yapılıyor. Bin 92 metre rıhtım uzunluğu bulunuyor. Yıllık gemi kapasitesi 862 ton. Liman otomotiv sektörünün bulunduğu bölgeye yakın olması sebebiyle ülkemizin en önemli limanlarından biri.
Trabzon Limanı: Yıllık 5 milyon ton kapasite ve 3.5 ton depolama alanıyla Doğu Karadeniz Bölgesi'nin en büyük limanıdır.
Haydarpaşa Limanı: Türkiye'nin Mersin ve İzmir Limanı'ndan sonra üçüncü büyük limanı. Marmara Bölgesi'ndeki en büyük konteyner limanında konteyner kara terminalinin alanı 55 bin metrekare, yıllık tutma kapasitesi ise 52 bin 800 ton.
İzmit Limanı: İrili ufaklı 35 liman tesisini barındıran İzmit, 72 milyon ton elleçlemeyle Marsilya'nın ardından Avrupa'nın en büyük yedinci kargo limanı konumunda.
2020 yılının istatistikleri
Limanlarımız dünyanın içinde bulunduğu küresel şartlara karşın bu yıl geçen yıla göre elleçleme miktarlarını toplamda yaklaşık 12.5 milyon ton artırmayı başardı. Limanlarımızda elleçlenen konteyner miktarı 2019 yılına oranla yüzde 0,3 oranında arttı ve 11 milyon 626 bin 650 TEU oldu.
En fazla yük elleçleme
2020 yılında Kocaeli Liman Başkanlığı idari sınırlarında faaliyet gösteren liman tesislerinde toplam 76 milyon 517 bin 625 ton yük elleçlemesi gerçekleşti. Elleçlenen yüklerin, 63 milyon 945 bin 658 tonunu (yüzde 83,6’sını) dış ticaret yükleri, 11 milyon 639 bin 600 tonunu (yüzde 15,2’sini) kabotaj yükleri ve 932 bin 367 tonunu ise (yüzde 1,2’sini) transit yükler oluşturdu.
En fazla konteyner elleçleme Ambarlı’da
2020 yılında Ambarlı Liman Başkanlığı idari sınırlarında faaliyet gösteren liman tesislerinde toplam 2 milyon 887 bin 807 TEU konteyner elleçlemesi gerçekleşti. Ambarlı Liman Başkanlığı idari sınırlarındaki liman tesislerinde elleçlenen konteynerlerin 1 milyon 969 bin 78 TEU’sunu (%68,2’sini) dış ticarette taşınan konteynerler, 765 bin 923 TEU’sunu (%26,5’ini) transit yükler ve 152 bin 806 TEU’sunu da (%5,3’ünü) kabotajda taşınan yükler oluşturdu.
Dış ticarete konu yük miktarı arttı
Limanlarımızda elleçlenen dış ticarete konu yük miktarı geçen yıla göre yüzde 3,5 arttı ve 365 milyon 442 bin 296 ton oldu. 2020 yılında limanlarımızda gerçekleştirilen ihracat amaçlı yükleme miktarı bir önceki yıla göre yüzde 5,5 artarak 138 milyon 902 bin 823 ton, ithalat amaçlı boşaltma miktarı ise bir önceki yıla göre yüzde 2,3 artarak 226 milyon 539 bin 473 ton olarak gerçekleşti. Limanlarımızda elleçlenen 496 milyon 642 bin 652 ton yükün, 365 milyon 442 bin 296 ton ile yüzde 73,58’ini dış ticaret yükleri, 58 milyon 797 bin 384 ton ile yüzde 11,84’ünü kabotaj yükleri ve 72 milyon 402 bin 972 ton ile yüzde 14,58’ini transit yükler oluşturdu.
Kruvaziyer istatistikleri
Pandemiden en çok etkilenen sektörlerden biri de kruvaziyer turizmi oldu. Tur iptalleri nedeniyle limanlarımıza uğrak yapan kruvaziyer gemi sayısı 2019’a göre yüzde 98,5 azalışla beş adet, limanlarımızı ziyaret eden kruvaziyer yolcu sayısı da geçen yıla göre yüzde 99,4 azalışla bin 824 yolcu olarak kaydedildi. 2020 yılında Kuşadası limanına üç adet, Antalya ve Alanya limanlarına da birer adet kruvaziyer uğrak yaptı.
Türkiye’de deniz ticaretinin karnesi
Dünya ticaret hacmi ortalama 380 milyar dolar ve Türkiye’nin deniz ticaretinin bundan aldığı pay yüzde 5.
Kısa kısa rakamlar
- 2020 yılında 2 milyon 434 bin 4 adet ihraç amaçlı dolu konteynerin tartımı yapıldı.
- Katı dökme yüklerde geçen yıla göre yüzde 9,4 artış gerçekleşti.
- 2020 yılında yurtdışı bağlantılı düzenli Ro-Ro hatlarında 504 bin 752 araç taşındı.
- 2020 yılında denizyolu bağlantılı yurtdışı hatlarda 1 milyon 388 bin 838 adet otomobil taşındı.
Deniz yolu ticaretinin potansiyeli var
Denizcilik Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, Türk sahipli gemi filosu bin 484 adet ve 28,6 milyon Dwt, Türk bayraklı filo ise 457 gemi ve 6,83 milyon Dwt. Uzmanlar ve sektör temsilcileri, Türk bayraklı ve Türk sahipli gemi filosunun acilen büyümesi gerektiğinin altını çiziyor.
Denizcilik sektörü temsilcilerinin sektörün gelişimine dair diğer beklentileri de benzer. İlk sırada altyapı yatırımları ve gümrük düzenlemeleri ile lojistik performansın güçlendirilmesi geliyor. Denizcilik sektörünün ve limanların kümelenmesi, kombine taşımacılığın öne çıkarılması, ürünlerin katma değerini artıracak üretim dönüşümünün sağlanması da diğer talepler arasında. Ortak mesaj ise çok açık: “Türkiye ancak bu şekilde deniz taşımacılığında söz sahibi olabilir ve ihracatta rekabet gücünü artırabilir.”
KAYNAKLAR
turkdeniz.com
mavivatan.net/turk-deniz-ticaretinin-karnesi
milliyet.com.tr
lojiport.com
