Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) yayımladığı “İnşaat Sektörü Analizi” raporunun Temmuz 2021 sayısında dikkat çeken konu başlıkları bulunuyor. Raporda, Ticaret Bakanlığı verilerine göre yılın ilk altı aylık döneminde yakalanan 6,5 milyar dolarlık proje tutarına ulaşıldığına vurgu yapılıyor. Türk müteahhitlerin yurtdışında üstlendiği proje tutarının 1972 yılından bugüne bakıldığında yıllar toplamında 428 milyar ABD doları seviyesini yakaladığı görülüyor.
Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türkiye’nin müteahhitlik firmaları, 2021 yılı haziran ayı sonu itibarıyla 33 ülkede 6,5 milyar ABD doları tutarında 100 proje üstlendi. 2021 yılı ilk altı ayında en fazla proje üstlenilen ilk beş ülke ve proje tutarları ile sayıları ise şöyle:
- Zambiya: 1,3 milyar ABD doları tutarında 1 proje
- Slovenya: 748 milyon ABD doları tutarında 2 proje
- Kazakistan: 674 milyon ABD doları tutarında 7 proje
- Azerbaycan: 543 milyon ABD doları tutarında 11 proje
- Rusya Federasyonu: 405 milyon ABD doları tutarında 3 proje
Raporda, uluslararası pazarın belirsizliğine karşın hedeflerin korunduğuna dikkat çekiliyor. Uluslararası pazar için belirsizlik ve zorlu rekabet, beraberinde büyük riskler getiriyor. Türk inşaat sektörünün ve marka haline gelmiş firmaların önemine vurgu yapılıyor. Net döviz girdisi sağlayan ve öne çıkan hizmet ihraç kalemlerinden olan yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinin istihdama, makine parkı ve dışa açılma süreçlerine katkısının altı çiziliyor. Sektörün, geleneksel pazarlardaki payını sürdürmesi ve yeni pazarlarda da ciddi bir büyüklüğe ulaşması, geleceğe yönelik beklentileri güçlendiriyor.
İnşaat sektörünün performansı şöyle değerlendiriliyor:
“Küresel inşaat pazarı, son dönemde dünya ekonomisindeki dalgalanmalar ve siyasi sorunlar kaynaklı olumsuzluklar yaşamaktadır. Ortaya çıkan salgın ve alınan salgın önlemleriyle inşaat projelerinde de yavaşlamalar olmuş, bazı projeler ise durmuştur. Bu ortamda tüm bu zorluklara rağmen yurtdışında 2019 ve 2020 yıllarında sırasıyla 19,3 milyar ABD doları ve 15,2 milyar ABD doları değerinde proje üstlenen Türk inşaat sektörü, 2021 yılına görece olumlu bir başlangıç yapmıştır.”
Sektör yurtdışı hedefini koruyor
Türkiye’nin inşaat sektörü, geleneksel pazarlar Avrasya ve Orta Doğu’da halihazırda aktif. Sahra-altı Afrika olmak üzere Afrika, Uzak Doğu ve Latin Amerika ülkeleri de sektörün merceğinde. Sektörün bu yıl itibarıyla dünya ekonomisinde büyümeye dönüş beklentileri çerçevesinde yurt dışında yıllık 20 milyar ABD doları ve orta vadede de 50 milyar ABD doları üzerinde proje üstlenme hedefi ise geçerli. Raporda, hedefe ulaşmak için, finansman temini ve nakit akışının düzenlenmesinin önemine dikkat çekiliyor.
Yüksek petrol fiyatları, yeni yatırım potansiyeli
Raporda, geçen aylarda hızlı bir yükseliş içine giren petrol fiyatlarının seyrinin sektörün yurtdışı faaliyetlerini etkilediği de ifade ediliyor. Petrol fiyatları, son iki yılın en yüksek seviyesinde. Bu durum, petrol üreticisi ve ihracatçısı bölge ülkelerinde güçlü olan Türk müteahhitleri için yeni yatırımlar açısından potansiyel olabilir. Diğer taraftan gelişmiş ülke merkez bankalarının faiz politikalarında sıkılaşma adımları atmasının ise proje finansmanı konusunu zora sokabileceği belirtiliyor.
İnşaat maliyet endeksi hızlı yükseldi
Sektörün öne çıkan sorunları arasında hızlı maliyet artışları ilk sırada kuşkusuz. Geçen çeyrek dönemde özellikle demir-çelik ve çimentoda öngörülemeyen yüksek artışlar maliyetleri de uçurdu. TÜİK verilerine göre inşaat maliyet endeksi, Nisan’da yıllık bazda yüzde 35,5 artarak iki yılı aşkın sürenin en hızlı yükselişini kaydetti. Endeks aylık bazda da yüzde 3,5 arttı. Bu dönemde malzeme endeksi ile işçilik endeksi sırasıyla yıllık bazda yüzde 43,1 ve yüzde 20,6 ile hızlı yükseldi. Aylık bazda malzeme endeksi yüzde 5, işçilik endeksi yüzde 0,5 yükseliş gösterirken yıllık bazda da malzeme endeksi yüzde 43, işçilik endeksi yüzde 20,6 arttı. Girdi maliyetlerindeki öngörülemez artışların önüne geçilmesi, kamu projeleri ve ekonomik konut üretimi açısından önem arz ediyor.
Fiyat artışları ve konut sahipliği
Pandeminin de etkisiyle hareketlenen ve ciddi oranda fiyat artışları yaşanan emlak sektöründe göstergeler hala yukarı doğru. Raporda, TCMB tarafından kalite etkisinden arındırılmış fiyat değişimlerini izlemek amacıyla hesaplanan Konut Fiyat Endeksi (KFE) ele alınıyor. Nisan ayında fiyatlar aylık bazda yüzde 2, yıllık bazda nominal olarak yüzde 32,4 ve reel olarak yüzde 13 oranında artmış. Şubatta yüzde 2,6 ve martta yüzde 2,4 olan aylık artış oranında yaşanan düşüşe vurgu yapılıyor ve şu cümleyle beklenti özetleniyor: “Önümüzdeki sonbaharda faiz oranlarında düşüş gerçekleşse de bu kez konut talebi artışıyla fiyatlarda kayda değer düşüş beklentisi mevcut değildir.”
Rapora göre Türkiye’de şu an yaklaşık 1,5 milyonluk konut stoku bulunuyor. Esasen Türkiye’nin yıllık 800 bin civarında konut ihtiyacı bulunuyor. İçinden geçilen finansal şartlarda konut satışlarında 2021 yılı geneli için ortaya konan beklentiler sınırlı görülüyor. Bu çerçevede özellikle ilk el konut satışlarına yönelik düşük faizli tüketici kredisi kampanyalarının hayata geçirilmesinin, sektörün desteklenmesi açısından önemine işaret ediliyor.
TÜİK verilerine göre; Türkiye’de konut sahipliği oranı 2019’da yüzde 58,8 oldu. Bu oran, 2020’de kampanyalara ve düşük faiz ortamına rağmen yüzde 57,8’e gerilemekten kurtulamadı. Konut alanında alternatif gayrimenkul finansman modelleri geliştirilmesi ve özellikle dar gelirliler için konut hesabı uygulaması seçenekleri öneriliyor.
2022-2023 tahminleri
Sektörün katma değeri yüksek projelerle atılım yapması ihtiyacı sürüyor. Raporda “Türkiye'nin sektörel gücünü teknik müşavirlik hizmetlerini de destekleyerek bir üst düzeye taşıması ve ortalama proje bedellerinin Avrupalı rakip firmalara yaklaştırılması ekonomiye sağlanan döviz katkısını da artıracaktır” deniyor. Öte yandan, 18 ülkeyi kapsayan Euroconstruct, Avrupa inşaat pazarının 2020'de yüzde 7,8 küçüleceği ve 2023 yılına kadar zorlukla toparlanacağı tahmininde bulunuyor. Bölgede altyapı harcamalarının ise 2020'de yüzde 3,8 geriledikten sonra 2021'de yüzde 5,2 büyümesi beklenirken konut projelerine dönük öngörüler ise bu inşaatların 2020'de yüzde 8,6'lık büyük bir düşüşün ardından 2021 yılında ivmelenerek yüzde 4,7 büyüyeceği yönünde.
Çok taraflı ekonomi kuruluşlarınca 2021 için öngörülen küresel ve bölgesel büyüme oranları, aşılama ile hız kazanacağı beklenen normalleşme süreci ile ele alınıyor. Yaşanan tüm zorluklara rağmen yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde 20 milyar ABD doları tutarında yıllık yeni proje üstlenilmesi yeniden hedef olarak görülüyor.
KAYNAK:
Türkiye Müteahhitler Birliği
Ticaret Bakanlığı
