COVID-19 salgınının başladığı 2019’da hava taşımacılığı da yaşanan şoktan payına düşeni alıyordu. İlk tepkiler sürecinde -kurtarma uçuşları dışında- neredeyse durma noktasına gelen hava yolu ulaşımı, sektörü zora soktu. Bu süreçte yolcuların mağdur olmaması adına hava yolu işletmeleri yolcularına ücretsiz değişiklik, açığa alma ve ücret iadesi gibi haklar vererek süreci idare etmeye çalıştı.
Hava yolu işletmelerinin hemen hepsi ilk tepkiler sürecinde COVID-19’un yayılmasını önlemek için çeşitli hijyen tedbirleri alıp uyguladı. Bu tedbirler kapsamında uçaklar normal temizlik uygulamalarına ek olarak dezenfektanlar ile temizlendi. Ekipler maske ve koruyucu ekipmanlar kullandı ve uçuş öncesi ateş ölçümleri yapıldı. Havayolu işletmeleri uçak içerisinin havalandırılması için HEPA filtrelerinin kullanıldığını ve bu sayede kabin içerisindeki bakterilerin ve organizmaların temizlendiğini duyurdu.
Bazı devletler uygulamalarında, hava yollarının uçakta yolcular arasında sosyal mesafe olması için boş koltuklar bırakması gerektiğini belirtti. Yine bir süre ve bazı hava yolu şirketleri bunu uyguladı. Eski düzendeki seyahat durumunun başka sonuçlar yaratma riski olsa da IATA tarafından açıklanan raporda uçakta sosyal mesafe kuralının uygulanmasının havayolu şirketlerini finansal anlamda zor duruma düşüreceği de belirtilmişti. Öyle de oldu.
IATA Genel Direktörü Willie Walsh, konuya ilişkin IATA sitesinde de yayımlanan değerlendirmesinde, pandeminin hava yolu sektörüne etkisinin büyük boyutta olduğunun altını çiziyor. Hava yolları sektörünün krizin en derin noktasını geride bıraktığını söyleyen Walsh, “Ciddi sorunlar devam etse de iyileşmeye giden yol ortaya çıkıyor. Havacılık, direncini bir kez daha gösteriyor. 2020-2022 döneminde toplam zarar 200 milyar doları aşabilir. Havayolları hayatta kalabilmek için maliyetlerini önemli ölçüde azalttı ve işlerini mevcut fırsatlara göre uyarladı. Böylelikle, 2020’nin 137,7 milyar dolarlık kaybını bu yıl 52 milyar dolara düşürecek ve bu 2022’de daha da düşerek 12 milyar doların altını bulacak.”
Hava kargonun aşı, tıbbi ekipman ve hatta e-ticaret sunan birçok kurum ve kişi için can simidi olduğunu da belirten Walsh şunu da ekliyor: “Bunu yaparken, sektörümüzdeki birçok hava yolu şirketi, Qatar Airways, Emirates ve Etihad Airways taşıyıcıları, kriz boyunca uçmaya devam ederek kritik bir rol oynadı.”
Willie Walsh, aşı olmuş kişilerin seyahat özgürlüklerinin hiçbir şekilde sınırlandırılmaması gerektiğini de vurguluyor: “Hükümetler bu konuda birlikte çalışmalı ve aşıların isteyen herkese ulaşmasını sağlamalı.”
2020’nin en az kaybedeni İstanbul ve Moskova’ydı
Avrupa Havalimanları Konseyi’nin (ACI) “Avrupa 2020 Yılı Havalimanları Yolcu İstatistikleri”ni hatırlayalım. Bu rapora göre Avrupa'nın yolcu trafiği 2020’de 1,72 milyar yolcu azalarak 1995 düzeyine düştü. AB dışında, Rusya ve Türkiye havalimanları, sırasıyla yüzde 44,2 ve yüzde 60,7 düşüşle dördüncü çeyrekte en dayanıklı havalimanları olmayı başardı. En az kayıp veren havalimanlarında İstanbul’u ve ikinci sıradaki Sabiha Gökçen’i Moskova’daki Cheremetievo, Domodedovo ve Vnoukovo havalimanları 3,4, ve 5. sırada yer alarak takip etti. Krizden en çok etkilenenler ise yüzde 96,2 ile İzlanda ve yüzde 94,8 Gürcistan oldu.
ACI verilerine göre 2020’de Avrupa'nın en büyük beş havalimanı, yolcu trafiğinde yüzde 71,3 düşüş kaydetti. Londra-Heathrow, Paris-CDG, Amsterdam-Schiphol, Frankfurt ve İstanbul, 2020'de ortalama yüzde 73,4 ile 250 milyon yolcu kaybetti. Yunanistan'daki havalimanları da 2020'de COVID-19 kısıtlamalarından en çok etkilenenler arasındaydı. ACI 2021 yılının tam istatistikleri için ise yılın bitmesi bekleniyor.
Öte yandan İstanbul Havalimanı, ACI tarafından düzenlenen “17th ACI Europe 2021 Awards” kapsamında “40 Milyon Yolcu Üzerinde” kategorisinde “Avrupa’nın En İyi Havalimanı” ve “Erişilebilir Havalimanı” ödüllerine layık görüldü.
42 havayolu iflas etti
Zor zamanlar geçiren hava yolu sektöründe bir yandan iflas bir yandan da yeni havayollarının kurulduğu haberleri geliyor. İflas eden havayolu şirketleri iki binin üzerinde uçağı ‘leasing’ şirketlerine iade etti bile. Uçak kiralama kuruluşu Avalon tam da bu noktada, çeşitli ülkelerde 30 yeni hava yolu şirketinin pazara girmeye hazırlandığını duyurdu. Yeni kurulan uçak şirketlerinin öncelikle kısa ve orta mesafeli güzergahlara odaklanacağının da altı çizildi.
Seyahat veri şirketi Cirium da açıklamasında, 2020'de 42 ticari hava yolunun operasyonlarını tamamen durdurup iflas ettiğini duyurdu. Bu sayı 2019'da 46 ve 2018'de 56 olarak kaydedilmişti. Cirium verilerine göre 2019'da iflas eden 56 şirketten 12'si, 2019’da 46 şirketten 10'unun filosunda en az 10 uçak bulunuyordu. 2020’de iflas eden 42 şirket ise filosunda 20 ve üzerinde uçak olanlar. 2018’de iflas eden şirketlerin filosunda toplam 406, 2019'da iflas edenlerin filosunda toplam 431 uçak bulunurken 2020’de iflas eden 42 hava yolunun filosunda ise toplam 485 uçak yer alıyordu. ACI aynı zamanda Avrupa’daki 193 havaalanı işletmesinin de iflas edebileceği uyarısında bulundu.
2021’in en iyi 10 hava yolu
İngiltere merkezli hava taşımacılığı derecelendirme kuruluşu Skytrax, 2021 yılının en iyi 10 hava yolu firmasını açıkladı. Skytrax en iyileri belirlemek için bir yandan kendi uzmanlarıyla inceleme yaparken 23 ay boyunca da -Eylül 2019’dan Temmuz 2021’e kadar- yolcu anketlerinden yararlandı.
Bu çalışmalar sonunda Qatar Airways dünyanın en iyi hava yolu oldu. İkinci Singapore Airlines, üçüncü ise ANA All Nippon Airways. Qatar Airways, ayrıca Dünyanın En İyi Business Class’ı, Dünyanın En İyi Business Class Koltuğu ve Orta Doğu’nun En İyi Hava Yolu ödüllerini de aldı. İkinci sırada yer alan Singapore Airlines ayrıca, Dünyanın En İyi Kabin Ekibi, Dünyanın En İyi First Class’ı, Asya’nın En İyi Hava Yolu ödüllerinin de sahibi oldu. Üçüncü ANA All Nippon Airways, Dünyanın En İyi Havalimanı Hizmetleri ödülünü kazanarak önceki başarısını tekrarladı ve Dünyanın En Temiz Hava Yolu ödülünü de aldı.
THY’ye birçok ödül
2019 yılında Skytrax listesinde dünyanın en iyi 35. havayolu olan Türk Hava Yolları (THY) 2021 yılında 17. sıraya çıktı. THY, aynı listede Avrupa’nın en iyi havayolları sıralamasında ise 6’ıncı sırada yer aldı. THY ayrıca, Dünyanın En İyileştirilmiş Hava Yolları listesinde 10., En İyi Hava Yolu Uçak İçi Eğlence Sistemi’nde ise 7. seçildi.
Skytrax 2021 En İyi 10
Qatar Airways
Singapore Airlines
ANA All Nippon Airways
Emirates
Japan Airlines
Cathay Pacific Airways
EVA Air
Qantas Airways
Hainan Airlines
Air France
Skytrax Avrupa’nın En İyi 10’u
Air France
British Airways
Lufthansa
Aeroflot Russian Airlines
KLM Royal Dutch Airlines
Türk Hava Yolları
Swiss International Air Lines
Virgin Atlantic
Austrian Airlines
Finnair
Geleceğe bakış
IATA verilerine göre hava yolu yolcu sayısının 2030’lu yılarda 5 ile 6,8 milyar rakamına ulaşabileceği tahmin ediliyor. 2037’ye kadar ise iki kat büyümeyle 8,2 milyar yolcu sayısının yakalanması bekleniyor. Bir başka IATA tahmini ise 2025 yılına kadar Çin’in dünyanın en büyük havayolu pazarı olarak ABD’yi geçecek olması. Aynı zamanda Çin’in, 2040’larda dünya havacılık pazarından en büyük pastayı alması da bekleniyor. Çin ile birlikte Asya-Pasifik bölgesinin havacılığın merkezi konumuna geleceği, ABD ile birlikte batılı birçok ülke ve özellikle İngiltere pazarında düşüş yaşanacağı da tahminler arasında.
Kaynak:
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA)
Avrupa Havalimanları Konseyi (ACI)
Cirium
Skytrax
Avolon
THY
