Tarihi fabrikalar kültür sanat merkezlerine dönüşüyor
İstanbul’da zamanında fabrika olarak hizmet veren birçok tarihi yapı günümüzde kültür sanat merkezi olarak değerlendiriliyor. Bunlardan en yenisi 9 Temmuz 2021 tarihiyle halka açılan Müze Gazhane. Çok uzun süredir atıl durumda olan yapı Istanbul'un dört gazhanesinden biriydi. 1882 yılından 1993 yılına kadar Anadolu Yakası’nın gaz ihtiyacını karşılayan yapı zamanla eskimiş ve gelişen teknolojilerle birlikte kullanım dışı kalmıştı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin yaptığı restorasyon çalışmalarıyla hem eski dokusunu koruyan hem de günceli yakalayan asırlık bina artık çağdaş bir kültür sanat merkezi olarak hizmet veriyor. İçerisinde İklim Müzesi, Karikatür ve Mizah Müzesi, Çocuk Bilim Merkezi, Afife Batur Kütüphanesi, Gazhane Galeri, geçici sergi alanı, sesli / sessiz çalışma alanları, İBB Şehir Tiyatroları’na ait iki tiyatro salonu, konser salonu ve İstanbul Kitapçısı’nın yanı sıra kafe, restoran, kapalı otopark gibi birçok mekanı barındırıyor. Ziyaretçilerin farklı farklı ihtiyaçlarına karşılık veren bu yapı kültürel miras açısından korunması gereken yerler arasında.
Eski fabrikalar denilince akla gelen bir diğer yapı da Küçükçekmece’de yer alan İstanbul Yatırım Anonim Şirketi’ne ait Kibrithane. On dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru kurulan fabrikanın o zamanki adı Osmanlı Kibrit Fabrikası. Yapımı bir yıl süren kibrit fabrikası, Fransızların Osmanlı Devleti’nde yaptıkları girişimler arasında. Dönemin en büyük fabrikalarından Osmanlı Kibrit fabrikasında çoğunluğu kadınlardan oluşan iki yüz işçi ve elli personel, günde 108 bin kutu kibrit üretiyordu. Bu üretken fabrika ülke içi ihtiyacın büyük kısmını karşılıyordu. Zamanla daha ekonomik ürünlerin ortaya çıkmasıyla yirminci yüzyılın sonlarına doğru kullanıma kapatıldı.
Tarihi yapılarda çıkan yangınlar kültürel mirası tehdit ediyor
Kibrithane şimdilerde moda, reklam ve klip çekimi gibi birçok etkinliğe ev sahipliği yapıyor. Günümüze kadar gelen bu mirasın korunması hem kültürel hem de ticari anlamda çok önemli. Bu yüzden Ağustos ayında Kibrithane yakınlarında çıkan bir yangın kültürel mirasın korunmasına dair endişeleri tekrar uyandırdı. Kibrithane’nin hemen arkasında çıkan yangın can veya mal kaybı olmadı. Yine de büyük bir tarihin izlerini taşıyan bu yapının zarara uğrama ihtimali çoğu kişiyi endişelendirmeye yetti.
Tarihi yapıları tehdit eden yangınlardan biri de Beykoz Kundura’da yaşandı. 1810 yılında Osmanlı ordusuna ayakkabı üretmek için kurulan Beykoz Kundura İstanbul’un en eski fabrikaları arasında. 1993 yılında Sümerbank’a devredilen ve 1999 yılında çevreye zarar verdiği için kapatılan fabrika, Osmanlı Devleti’nin son yılları ve Cumhuriyet’in kuruluşu gibi birçok tarihi olaya şahitlik etti. Bir kültürel miras olarak değerli olan bu yapıyı Yıldırım Holding 2004 yılında bünyesine kattı. Günümüzde birçok sinema ve TV işine plato alanı sağlayan ve son iki yıldır tiyatro ve sinema salonlarıyla da kültür sanat etkinliklerine yer veren Beykoz Kundura, sette çıkan yangınlara aşina. En son Diriliş Ertuğrul dizisinin setinde yaşanan yangın can ve mal kaybı olmadan atlatıldı. Beykoz Belediye Başkanı Yücel Çelikbilek ise “her zamanki yangınlardan” açıklamasını yaptı.
Tarihi değere sahip üniversite binaları da tehdit altında
Yüz elli yıllık bir geçmişi bulunan Galatasaray Üniversitesi’nin Ortaköy yerleşkesinde 2013 ve 2019 yıllarında iki yangın yaşandı. 2019 yılında sistem odasından çıktığı tahmin edilen yangın erken ve başarılı müdahale sonucu maddi hasara yol açmazken 2013 yılındaki yangın ciddi kayıplara yol açtı. Tarihi binanın çatısı tamamen çökerken önemli bir kısmı da büyük hasar aldı.
Galatasaray Üniversitesi’nin başına gelenler 2009 yılında Heybeliada Ruhban Okulu’nun da başına gelebilirdi. Yaklaşık iki bin metrekarelik alana yayılan yangın Ruhban Okulu’na ulaşamadan söndürüldü. Heybeliada Ruhban Okulu en son ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price’nin açıklamalarıyla gündeme gelmişti. Okulun kapanışının ellinci yılı nedeniyle açıklama yapan Price, okulun eğitime tekrar açılmasının gerektiğini belirtti.
İster üniversite binası olsun ister fabrika ya da kültür merkezi… Koca bir tarihi taşıyan bu binaları yangın veya diğer kazalardan korumak için neler yapılabilir?
Tarihi yapıları sigortalamak mümkün mü?
Tarihi binalar uzun yıllardır varlıklarını sürdürerek güçlü kalmış binalar olmalarına rağmen hassas ve meşakkatli bir bakıma ihtiyaç duyuyor. Yapıların çoğu taştan olsa da içlerinde tahta mekanların bulunması binaları yangına karşı riskli kılıyor. Bu sebeple her türlü bakımını yapıp gerekli önlemleri aldıktan sonra bir sigorta poliçesi oluşturmak faydalı olabilir.
Tarihi yapılar için sigorta poliçesi bulmakta yaşanan zorlukların temel sebebi bu yapılara biçilen değerin ölçülemez olması. Asırlık bir tarihe sahip bu yapıların sadece maddi değil manevi değerlerinin de oldukça fazla olması hem sigortacılara hem de mülk sahiplerine sıkıntı yaratabiliyor. Buna rağmen bu yapılar için sigorta poliçesi bulmak imkansız değil. Mutabakatlı değer poliçeleri bu gibi sorunlara çözüm üretebilir. Öncesinde yapının değer tespiti yapılması ve bu değer tespiti iki tarafın da onaylaması gerekiyor.
Peki hangi tarihi binaları sigortalamak mümkün? Değer tespiti ve sigorta poliçesi için önemli olan şartlardan biri binanın restorasyonu sırasında elektrik tesisatın tam ve düzgün bir şekilde yapılması. Bununla birlikte su deposu bulundurma veya duman algılama sistemleri gibi yangın yönetmeliğine uygun ekipmanlara sahip olması ve bunun belgelenmesi gerekiyor.
Yangın yönetmeliğinde hangi şartlar aranıyor?
Sadece tarihi binaların değil tüm binaların işletme ve iskan izni alabilmesi itfaiye raporu ya da yangın raporu olarak bilinen belgeye sahip olması lazım. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’e göre hazırlanan bu raporda dikkat edilen bazı noktalar şu şekilde:
● Yapı malzemelerinin yangın yönetmeliklerine uygunluğu.
● Acil çıkış ve tahliye yollarının yangın yönetmeliğine uygunluğu
● Yangın merdivenlerinin yönetmeliklere uygunluğu.
● Yangın güvenlik holleri ve yangın kapılarının uygunluğu.
● Yangın merdivenleri havalandırma sisteminin uygunluğu.
● Elektrik ve aydınlatma sistemlerinin yangın yönetmeliğine uygunluğu.
● Acil çıkış ve yönlendirme aydınlatmaları ve yönlendirme levhalarının uygunluğu.
● Yangın algılama ve uyarı sistemlerinin uygunluğu.
● Yangın söndürme cihazlarının uygunluğu.
● Basınçlandırma sistemlerinin uygunluğu.
● Duman dedektör tesisatının uygunluğu.
● Yangın söndürme sistemlerinin yönetmelik ve standartlara uygunluğu.
Kaynak:
https://www.yanginprojeleri.com/
