Koronavirüs salgını sürecinde hayatın akışındaki birçok denge değişti. Özellikle tüm dünyada ekonominin altı üstüne geldi dense yeridir. Borsa İstanbul’da da yerli ve yabancı yatırımcı dengesinde değişim dikkat çekici. Borsa İstanbul'da, son bir yılda yerli yatırımcıların hisse senedi varlıkları yüzde 52 oranında arttı.
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) tarafından hazırlanan ağustos ayı finansal piyasa özet verileri, yerli yatırımcı hisse senedi varlıklarında artışın sürdüğünü ve yatırımcı sayılarındaki gerilemeye rağmen yerli yatırımcıların hisse senedi varlıklarının 2020’nin ağustosundan 2021’in ağustosuna kadar geçen son bir yılda yüzde 52 oranında artarak 413,5 milyar liraya ulaştığını ortaya koyuyor.
Yerli yatırımcının bu çıkışı, Borsa İstanbul’u iyi tanıması ve kriz durumlarındaki tepkileri öngörebilmesi, risk yönetimini yabancı yatırımcıya nazaran daha farklı el almasıyla açıklanıyor.
Dikkat çeken gerileme
Bazı veriler, artış ivmesine yerleşse de yatırımcı sayısındaki gerileme dikkat çekiyor. Borsa İstanbul hisse senedi piyasasında bakiyeli yatırımcı sayısının mayıs ayı itibarıyla başlayan düşüşünün, ağustos ayında da sürmesi çarpıcı bir veri. TSPB verilerine göre hisse senedi bakiyeli yatırımcı sayısı ağustos ayı tamamlandığında, 2 milyon 395 bine geriledi.
Oysa ki 2020 yılı başından itibaren istikrarlı bir şekilde artan hisse senedi bakiyeli yatırımcı sayısı, 2021 yılının ilk dört ayında halka arzların eşit dağıtımlı olmasının etkisiyle artışa geçmiş, nisan sonundan itibaren ise 2 milyon 674 bin gibi bir rekor kırmıştı.
Aktif yatırımcı sayısı geriledi
TSPB verilerine göre, hisse senedi piyasasında ayda en az bir kez işlem yapan yatırımcı bir başka deyişle aktif yatırımcı sayısında ise mayıs ayında başlayan düşüş, temmuz ayında da devam etti. Bu yılın nisan ayında 1 milyon 959 binin üzerine çıkarak rekor kıran hisse senedi piyasasındaki aktif yatırımcı sayısı, temmuz ayında 791 bine geriledi.
2021 yılı aylık bazda incelendiğinde yerli yatırımcıların hisse senedi varlıklarındaki bu yılın ilk çeyreğinde yaşanan hızlı artışın, ikinci çeyrekte süremediği ve düşüşe geçtiği görülüyor. Ancak yatırımcı sayısındaki gerilemeye rağmen temmuz ve ağustos aylarında, yerli yatırımcıların hisse senedi varlıklarında artış görülüyor. TSPB verileri, yılın ikinci çeyreğinde yaşanan gerilemenin etkisiyle 2021 yılı ocak-ağustos dönemini kapsayan sekiz aylık süreçte yerli yatırımcıların hisse senedi varlıklarında yüzde 8,6 oranında bir artışın söz konusu olduğunu ortaya koyuyor.
Halka arz durumu etkiledi
Halka arzlarda ve yerli yatırımcı sayısında rekorların kırıldığı Borsa İstanbul'a olan ilgi ivme kaybetse de sürüyor. 2020 yılının temmuz ayında 1 milyon 606 bin olan borsadaki yerli yatırımcı sayısı, bu yılın nisan ayında 2 milyon 661 binle tarihi zirveye ulaşmıştı. Düşüş bu tarihten sonra başlıyor ve yerli yatırımcı sayısı, temmuz sonunda 2 milyon 394 bin kişi olarak kaydediliyor. Son dönemdeki düşüşe rağmen, temmuz sonu itibarıyla son 1 yılda borsaya gelen yerli yatırımcı sayısı 788 bin kişi. Yerli yatırımcının Temmuz 2020'de 273,5 milyar lira olan hisse senedi portföyünün büyüklüğü, bu yılın martında 418,1 milyar liraya kadar çıkıp temmuzda 396 milyar liraya gerilemişti.
Borsa İstanbul'da yerli yatırımcı sayısındaki artışta, halka arzlar etkiliydi. 2021'de 32 şirket hisse senetlerini halka arz ederek 14,6 milyar lira gelir elde etti. Bu halka arzlara gelen talep ise 96,2 milyar lira oldu.
En çok artış Eurobond varlıklarında
TSPB verileri, Ağustos 2020 ve Ağustos 2021'i kapsayan bir yıllık aralıkta incelendiğinde Türkiye'de yerleşik kurumsal, tüzel ve bireysel yatırımcıların finansal varlıklarının yüzde 19,4 artarak 4 trilyon 977 milyar liradan 5 trilyon 940 milyar liraya çıktığı görülüyor.
TSPB verilerine göre son bir yılda yerli yatırımcıların finansal varlıkları içerisinde yıllık bazda en yüksek artışın özel sektör Eurobond varlıklarında yaşanması dikkat çekiyor. Yerli yatırımcıların özel sektör Eurobond varlıkları, elbette döviz kurundaki artışın da güçlü etkisiyle son bir yılda yüzde 63 oranında artış kaydetti. Yerli yatırımcının Eurobond varlıkları, 111 milyar liraya ulaşırken varlığa dayalı menkul kıymet ve varlık teminatlı menkul kıymet varlıkları ise bir yılda yüzde 55 oranında artışla 37,3 milyar liraya ulaştı. Yerli yatırımcıların döviz tevdiat hesaplarındaki varlıkları son bir yılda yüzde 23,8 oranında bir artışla 2021 Ağustos sonu itibarıyla 1 trilyon 974 milyar liraya, TL mevduatları ise yüzde 15,2 oranında artarak 1 trilyon 723 milyar liraya ulaştı.
Yabancıların varlıkları
TSPB verilerine göre 2021 Ağustos ayı özet finansal piyasa verileri ışığında, geçen yıl ağustos ayı sonu itibarıyla 527,3 milyar lira olan yabancı yatırımcının finansal varlıkları, son bir yılda yüzde 7,9 oranında artarak bu yılın ağustos sonu itibariyle 569,2 milyar liraya yükseldi.
Elbette kısa vadede küresel ekonomiyi etkileyen ve bu etkilerinin uzun bir zamana yayılması beklenen salgının, finansal piyasalarda bireylerin yatırım davranışlarında da etkili olduğuna şüphe yok. Yatırım ve risk tercihleri noktasında da alışılmışın dışında yatırımcı davranışları ortaya çıkabiliyor. Borsa İstanbul bazında baktığımızda yerli yatırımcılar, Borsa İstanbul’u daha iyi tanımanın verdiği güven duygusuyla hareket ediyor ve kriz durumlarındaki tepkilerini yabancı yatırımcıya göre çok daha iyi öngörebiliyor. Buna karşın yabancı yatırımcıların risk iştahının vaka sayısındaki değişime daha duyarlı olduğu görülüyor.
KAYNAKLAR
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’nin özet finansal piyasa veri (tspb.org.tr)
Covid-19 (Koronavirüs) Pandemisi ve Risk İştahı: Borsa İstanbul Yerli ve Yabancı Yatırımcılar Örneği (dergipark.org.tr/)
