Özellikle son zamanlarda çeşitli dijital örgütlenmelerin ve sosyal medya topluluklarının, bu yeni alanlarda değiştirici etken olduğunu biliyoruz. Tek bir paylaşımlarıyla kripto para değerlerini veya şirket hisselerini artırıp azaltabilme gücünü de ellerinde tutuyorlar. Örneğin yakın zamanda Reddit’in alt bölümlerinden biri olan WallStreetBets’teki paylaşımlar Amerikalı video oyunu, elektronik alet ve oyun ürünleri satan GameStop şirketinin hisselerinin yüzde 500 artmasına ve “kısa pozisyon sıkıştırması” yaşanmasına sebep olmuştu.
Peki “Kısa pozisyon sıkıştırması” ne anlama geliyor?
Kısa pozisyon sıkıştırması (short squeeze), açığa satılmış finansal bir varlığın fiyatının, piyasadaki arz eksikliği sebebiyle hızlıca yukarı tırmanması olarak tanımlanabilir. Alış baskısında ani bir artış olduğunda ortaya çıkar. Oynaklığı (volatilite) yüksek olan bir etkinlik olduğundan, kısa pozisyonları kapatmaya yönelik, balina olarak tabir edilen büyük şirketler tarafından hemen aksiyon alınır. Yine GameStop örneğinden yola çıkarsak WallStreetBets’te açılan Gamestop ile ilgili açılan başlıklarda firmayla ilgili çok yüksek oranda açığa satış pozisyonu alındığını ortaya çıkardı ve bu durum GameStop’un hisselerine yatırım yapma konusunda yatırımcıları yüreklendirdi. Şirketin hisseleri, 28 Ocak 2021 itibariyle tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 460 bin dolara çıkmış oldu.
Bir başka örnek ise 2015 yılında gerçekleşti. ABD’li iş adamı Martin Shkreli, ülkenin patent yasalarındaki bir boşluğu fırsat bilerek AIDS ve sıtma tedavisinde kullanılan Deraprim adlı ilacın patentini satın aldı ve ilacın fiyatını 55 katına çıkardı. Kamuoyundan gelen geniş tepkilere rağmen, ilacın fiyatını indirmeyi reddetti.
Ekonomide kripto para etkileri
Günümüzde yatırım araçlarının en önemlileri arasında kripto paralar geliyor. Bitcoin, Litecoin ve Dogecoin gibi kripto paralar, piyasaların hareketlenmesinde önemli bir rol oynuyor. Genelde spekülasyon olarak kullanılsa da kripto paraların çıkış noktası aslında tamamen yatırım amaçlı. Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Genco Fas bu konuyu, “Kripto paralar aslında ekonomide büyük bir değişime karşılık geliyor. Bilindiği gibi hiçbir ülkeye ve ülkelerin mali kurallarına tabi olmadan dolaşımda olan, dolayısıyla ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişiminden etkilenmeden değerlenen veya değer kaybeden varlıklardır kripto paralar” şeklinde yorumluyor.
Kripto para dünyasında cüzdanlarında bulunan kripto paralarla, en yüksek dalgalanmayı yaratanlara “balina” adı veriliyor. Balinalardan sonra, piyasaları en çok dalgalandıranlar ise “köpek balıkları.” Köpek balıkları, sürekli kâr etme arzularından dolayı, Bitcoin sahipleri tarafından en tehlikeli oyuncular olarak görülüyor.
Küçük yatırımcıları bekleyen tehlikeler neler olabilir?
Merkezi Kayıt Kuruluşu’nun geçtiğimiz yıl verilerine göre Ağustos 2020’de yerli yatırımcı sayısı 76 bin 398 artarak 1 milyon 676 bin 196’ya ulaşmış oldu. Bu artışla birlikte Borsa İstanbul’da yerli yatırımcı sayısı aylık olarak ortalama 40 bin 500’ü buldu.
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Atilla Çifter, reel faizlerin negatif olmasının borsayı cazip hâle getirdiğini söylüyor. Çifter ayrıca, Türkiye’de de yatırımcıların faizlerdeki düşüşle birlikte alternatif olarak hisse senedi piyasasına yöneldiğini de sözlerine ekliyor.
Yatırımcıların hisse senetlerine yönelmesinin en büyük sebeplerinden birisi de ‘çabuk para kazanma yöntemi’ olarak görülmesi. Ancak uzmanlar, borsanın bir oyun olmadığını da savunuyor. Uzmanlar buna ek olarak, manipülasyonlara karşı dikkatli olunması gerektiğini; küçük yatırımcı gibi yönlendirmesi daha kolay olan kişilerin sayısının artmasının manipülatif kişiler tarafından para kazanma arzusu yaratacağını söylüyor.
Hangi yaş grubu daha fazla yatırım yapıyor?
Merkezi Kayıt Kuruluşu’nun verilerine göre Ağustos 2020’de 75 ve üstü yaş grupları hariç, bütün yaş gruplarında yerli yatırımcı sayısı arttı. Portföy değerini en çok yükseltenler 40-44 yaş grubuyken (1 milyar 38 milyon lira), onları en yüksek artış değeriyle 30-34 yaş arası yatırımcılar takip etti. 88 bin 183 kişiyle, 25-29 yaş grubu listenin sonunda yer alıyor.
Küçük yatırımcılara Warren Buffett’tan 10 altın öneri
ABD’li iş insanı ve 85,6 milyar dolarlık servetiyle dünyanın dördüncü zengini olan Warren Buffett, küçük yatırımcının daima dikkatli olması gerektiğini vurguluyor. Warren Buffett, küçük yatırımcılar için 10 öneriyi şu şekilde sıralıyor:
1. Aslında yatırım yapma zamanı, çoğunluğun yapmadığı zamandır.
2. Hisse senedinden para kazanmanın ilk kuralı, hisse senedini uzun vadeli bir yatırım aracı olarak görmektir.
3. Asla ederinden fazla ödemeyin.
4. Kaybetmeniz durumunda, ne zaman durmanız gerektiğini önceden planlamalısınız.
5. Bir şirket iyi yolda ilerliyorsa hisse senedi er geç bunu gösterir.
6. Kural bir: Asla para kaybetme. Kural iki: Asla birinci kuralı unutma.
7. Ben hep aldığım hisse senedinin ertesi gün borsadan kalkabileceği ve beş yıl süresince tekrar giremeyeceğini varsayarak hareket ettim.
8. Piyasadaki çalkantıları düşmanınız değil, dostunuz gibi görün; bundan kâr etmeye bakın.
9. Risk ne yaptığınızı bilmemekten gelir.
10. Başkalarının söylediklerini yapmayın. Yalnızca dinleyin ve kendinizi iyi hissettirecek olanı yapın.
2021’de nelere yatırım yapılabilir?
COVID-19 pandemisi ile birlikte, bazı sektörler daralırken bazıları ise genişledi. Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Erhan Aslanoğlu’na göre teknoloji ve teknoloji ile ilgili e-ticaret, haberleşme, elektronik ve elektronik sektörü ile ilgili yatırım yapmak pozitif görünüyor. Yine tekstil, imalat sanayi ve alt sektörleri pozitif etkilenmeye aday.
Kaynak :
www.paradurumu.net
www.bloomberght.com
www.icrypex.com/tr/blog/borsalarda.balina.nerdir
www.ekonomist.com.tr
https://www.dunya.com/finans/haberler/borsada-2021de-hangi-sektorlere-yatirim-yapilir-haberi-604565
