Yat ve tekne sektörü için uygun ortam Türkiye’de mevcut
Türkiye, uygun maliyetli işçilik ve imalat kalitesi bakımından yat ve tekne sektöründe adını çokça duyuran ülkeler arasında. İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odaları tarafından yayımlanan rapora göre Türkiye özellikle mega yat imalatı açısından pazarda önemli bir yere sahip. Gerek kıyıları ve yat turizm olanakları gerekse kültürel ve tarihi zenginlikleriyle uluslararası alanda ön plana çıkıyor. Bu imkanlar sayesinde ve mega yat turizmini geliştirmek hedefiyle İstanbul Ataköy ve Zeytinburnu’ndaki inşası planlanan tesis ve limanlarda, mega yatlar için özel alanlar oluşturulması hedefleniyor.
Ülkemiz, gemi ve tekne inşasındaki geçmişe dayalı deneyimi, kalifiye işçilik, uygun maliyet, deniz ve yat turizm kapasitesi, uygun iklim ve çevre koşulları gibi özellikleri sayesinde tekne ve yat imalatı için uygun bir ortam sağlıyor.
Yat ve tekne sektörü, yat imalatı endüstrisini doğrudan destekleyen ve bu alandan yararlanan meslek faaliyetlerini kapsayan geniş bir hacme sahip. İmalat, tasarım, teknelerin yıllık bakım, onarım ve tamir hizmetleri, yedek malzeme, ekipman ve aksesuar imalat ve satışı, tekne ve yatlar için gerekli elektrik ve elektronik cihazların imalat ve satışı, döşeme ve dekorasyon hizmetleri, boya ve kimya sanayi, motor satışı ve bu motorların bakım onarım hizmetleri gibi alanlara yer açarak yan sanayiyi de güçlendirdiği için ekonomik gelişim açısından değerli ve desteklenmesi gereken sektörler arasında.
İhracatta yükselen trend
2019 ihracat verileri incelendiğinde gemi ve yat imalatı yüzde 21 artışla sanayi alanında en çok ihracat artışı gösteren ikinci sektör oldu. Bununla birlikte 2019 senesi içinde yapılan toplam ihracatın 12.2 milyon doları yat ihracatına aitken 3.2 milyon doları da yan sanayiye ait.
Gemi ve Yat İhracatçılar Birliği’nin yayımladığı 2019 senesine ait rapora göre Türk gemi, yat ve hizmetleri sektörünün ocak ayındaki ihracatının en çok yapıldığı ülke ihracatın yarısının yapıldığı Norveç.
Daha az maliyetle daha fazla kâr
Yat ve tekne imalat sanayi büyük bir katma değere ve istihdama sahiptir. İhracat oranı yüksek olan bu sektör makine, demir-çelik, ahşap, boya kimyası, elektrik-elektronik, tekstil, dekorasyon, kauçuk-plastik vb. birçok endüstri kolunun ürünlerini tersanelerde birleştirerek üretim yapıyor. Aynı zamanda çeşitli sektörlerinden hizmet alarak hem kendi sektörüne hem de yan sanayiye istihdam sağlıyor.
Yat ve tekne inşa endüstrisinin gemi inşa endüstrisiyle karşılaştırıldığında maliyet ve süre açısından ne kadar avantajlı olduğu gözlemleniyor. Gemi inşası daha büyük yatırımlar, uzun süreler ve imalat alanı için geniş yerlere ihtiyaç duyarken yat inşası için daha küçük yatırımlarla kısa sürede daha küçük yerlerde katma değeri yüksek işler yapmak mümkün.
Deniz Ticaret Odası tarafından hazırlanan rapora göre Türkiye özellikle süper yat (24 m. ve üstü) inşasında 2007 yılından itibaren istikrarlı bir şekilde yükseliyor. 2014 global sipariş defteri verileri incelendiğinde sipariş verilen ya da üretimde olan yatlar sıralamasında 3.005 m ve 68 projeyle dünya üçüncülüğünde yer alan Türkiye, bu konumunu 2016 yılında da koruyor. 2019 yılında 3.000 m ile dördüncü sırada olan ülkemiz 2020 Şubat ayı verilerine göre 3.071 m ile tekrar üçüncü sıraya çıkıyor.
Yat turizmini canlandırmaya yönelik çalışmalar
Yurt içindeki yat turizmini artırmak amacıyla Türk bayraklı özel yatlardan alınan vergilerde düzenlemeler yapıldı. 2009 yılında motorlu taşıtlardan alınan Motorlu Taşıt Vergisi (MTV) kaldırıldı ve yerine bağlama kütüğü harcı getirildi. Buna göre Türk bayraklı özel yatlar, teknelerinin boyutuna göre beş yıl geçerli olacak bir harç ücreti yatırmakla yükümlü. 5 metre altında kalan tekneler bu harçtan muaf. Buna göre 2021 yılı harç ücretleri şöyle:
● 5-8,99 metre arası 770,20 TL
● 9-11,99 metre arası 1.541,20 TL
● 12-19,99 metre arası 3.083,10 TL
● 20-29,99 metre arası 6.166,80 TL
● 30 metre ve üzeri 12.334,70 TL
Bununla birlikte daha önceden yüzde 8 olarak belirlenen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) yüzde sıfıra kadar indirilirken Katma Değer Vergisi (KDV) de yüzde bire kadar düşürüldü.
Vergilerin yanında yat limanları ve bağlama kapasitelerini artırmak adına da çalışmalar devam ediyor. Dünya yat ihracatında birinci olan İtalya’nın 6500 km. uzunluğundaki kıyılarında 379, İspanya’nın 4964 km uzunluğundaki kıyılarında 356, Hırvatistan’ın 5835 km uzunluğundaki kıyılarında 159 adet yat limanı bulunuyor. Türkiye’de ise 2002 yılı itibariyle 25 olan yat limanı sayısının 2019’a kadar 83’e ulaştığı görülüyor. 8333 km’lik bir kıyı uzunluğuna sahip olan Türkiye, 83 yat limanı ile toplamda 28.361 bağlama kapasitesine sahip.
Salgın dosyası
2020 Mart ayında Türkiye’de ilk vakaların ortaya çıkmasıyla COVID-19 salgını birçok sektörü kötü yönde etkilemiş olsa da yat ve tekne sektöründe genel olarak bu kötü etkilere rastlanmıyor. İlk vakaların Çin’de çıkması nedeniyle sektör, Türkiye gibi daha az vakaların görüldüğü ve daha tedbirli ülkelere kaymış durumda. Salgın sonrası normalleşme süreci kapsamında yaz aylarında tatil için yatların tercih edilmesi de sektörün iş potansiyelini artırıyor. Yat tatillerine artan tercihle birlikte mavi tur pazarının büyüklüğü 300 milyon doları bulurken 2020 verilerine göre yat ihracatı yılın ilk dokuz ayında yüzde 18 artışla salgında az zarar gören sektörler arasında.
Türkiye'nin online hizmet veren tek tekne kiralama platformu olan Viravira.co’nun kurucusu ve CEO’su Baran Yıldırım, online deniz deneyimi girişimlerinin öncülerinden. Baran Yıldırım’ın salgın sonrası sektöre dair verdiği bilgilere göre küçük tekneler daha çok tercih ediliyor . En küçüğü dört en büyüğü 12 kişilik olan bu teknelerin hepsi temmuz ayı ortasına kadar mavi yolculuğuna başlamış oluyor. Türkiye’nin 5 bin profesyonel yat filosuna sahip olduğunu belirten Yıldırım, 2021 yılında deniz turizminin daha da büyümesini hedefliyor. Sonuç olarak salgın öncesi de yüksek bir potansiyele sahip olan yat ve tekne sektörünün salgın sonrası da hızla büyümeye devam ettiğini görmek mümkün.
Kaynaklar
YATEF-DENTUR Türk Yat ve Tekne Endüstrisi Raporu, 2010
Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı Yatçılık Sektör Raporu, 2012
İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası Sektör Raporu, 2019
TRTHaber- “Salgın tatil alışkanlıklarını değiştirdi”, 23 Ekim 2020
Corpus Yat Sigortası sayesinde huzur dolu deniz yolculuklarınızda, tekneniz Corpus Sigorta güvencesi altında.
Yatın gövdesini, makineleri, adını taşıyan servis botlarını, yat ile birlikte alınıp satılması mutad olan donanım ve ekipmanı güvence altına alan Corpus Yat Sigortası hakkında daha fazla bilgi almak için aşağıdaki bağlantıyı ziyaret edebilirsiniz.
https://www.corpussigorta.com.tr/tr/urunler/nakliyat-sigortalari/yat-sigortalari
