Sosyal girişimcilik nedir?
Günümüz müşterileri kurumların amaçlarını, değerlerini, dert edindikleri sosyal problemleri çok daha fazla sorguluyor, hatta marka tercihlerini bu doğrultuda yapıyor. YouGov’un “Meet The Future” raporuna göre Z kuşağının yüzde 45’i sürdürülebilirliğe fiyattan daha çok önem veriyor. Yani kararları şirketlerin sosyal, ekonomik, çevresel fayda yaratmaya yönelik faaliyetlerinden etkileniyor. Havas Media Group tarafından gerçekleştirilen bir araştırmaya göre de tüketiciler markaların yüzde 74’ü ortadan kaybolsaydı bunu önemsemeyeceklerini belirtirken yüzde 75’i ise markaların hayatlarına önemli bir katkı yapmasını bekliyor. Ancak belli alanlarda çalışan sivil toplum örgütleri ve genellikle pazarlama faaliyetleri kapsamında şirketler tarafından ‘kurumsal sosyal sorumluluk’ adıyla yürütülen, çoğu reklam amacı güden projeler toplumun ihtiyaç duyduğu sosyal etkiyi yaratma konusunda yetersiz kalıyor.
Tüm bu belirttiğimiz problemler için yaratıcı ve yenilikçi çözümler arayan sosyal girişimcilik, son yıllarda tüm dünyanın gündeminde. Sosyal girişimcilik, toplumsal sorunlara maddi kaygıları geri planda tutarak çözüm üretmeyi ve ilgili problemi uzun vadede tamamen ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyettir. Sosyal girişimcilik tıpkı ticari girişimcilik gibi başkalarının göremediği sorunları görerek yeni fırsatlar yaratma, sistemleri değiştirme, yeni çözüm önerileri bulma üzerine kuruludur. Sosyal girişimcilikle uğraşan kişiler ise ‘sosyal girişimci’ olarak adlandırılıyor.
Sosyal girişimciler dönüştürmek için çalışırlar
Sosyal girişimcilik kavramını ilk kez kullanmanın yanı sıra dünyanın ilk ve en geniş sosyal girişimcilik platformu Ashoka’nın kurucusu olan Bill Drayton, sosyal girişimcileri şu ilham verici cümlesiyle açıklıyor. “Sosyal girişimciler sadece balık vermekle veya balık tutmayı öğretmekle yetinmez, tüm balıkçılık sektörünü dönüştürünceye dek yılmadan çalışırlar…”
Bill Drayton önderliğindeki Ashoka, 40 yıldır, önemli sosyal problemlere etkin ve kalıcı çözümler getiren sosyal girişimcileri tespit ediyor, onları küresel bir destek ağında buluşturarak amaçlarını gerçekleştirmelerini ve çözümlerini yaygınlaştırmalarını sağlıyor. Bugün 90 ülkeden 3 bin 800’ün üzerinde Ashoka Fellow’u insan hakları, kalkınma, çevre, sağlık, eğitim, gençlik gibi çeşitli konularda fark yaratıyor, sistemin temelden değişmesi için çaba gösteriyor.
Sosyal girişimci olmak için…
Başarılı bir sosyal girişimci olarak fark ve fayda yaratmak için sahip olunması gereken belli başlı özellikler bulunuyor:
● Yılmadan ve sıkılmadan, hedefe odaklı şekilde çalışır
● Araştırır, geçmiş tecrübelerden yararlanır ve dünyayı takip eder
● Profesyoneldir ve kendisi gibi alanında uzman ekiplerle çalışır
● İşbirliğine ve grup çalışmasına önem verir
● Çevresinde gördüğü sorunları çözmeye uğraşır
● Başarısızlık olmaktan korkmaz, tüm tecrübelerden ders çıkarır
● Risk almaktan çekinmez
● Toplumu gözlemler ve sorunların farkına varır
● Azimli, inatçı ve kararlıdır
Sosyal girişimlerin STK ve ticari girişimlerden farkları
Ashoka’ya göre sosyal girişimlerin sivil toplum kuruluşlarından ve ticari girişimlerden ayrıldığı noktalar vardır. Sosyal girişimlerin nihai hedefleri kâr elde etmek değil, toplumu dönüştürmektir. Ticari girişimlerin ise temel amacı kâr maksimizasyonudur. Sosyal girişimler kâr yerine sosyal faydayı maksimize edip kârlarını optimize ederler.
Sosyal girişimler, sıklıkla karıştırıldığı sivil toplum örgütlerinden ise girişimcilik temelli ticari faaliyetler yürütmeleri nedeniyle farklılaşırlar. Bu ticari faaliyetler sosyal fayda yaratma çabalarının bir aracı olabileceği gibi sadece ekonomik sürdürülebilirliklerini sağlamaya yönelik de olabilir.
Türkiye’de çok sayıda başarılı sosyal girişim var
Türkiye’de özellikle son beş yıl içinde ortaya çıkan ve büyük ilgi gören, globalde de adından söz ettiren sosyal girişimler ve sosyal girişimciler var.
● Adım Adım & Açık Açık: Yardımseverlik koşusu platformu Adım Adım ve Şeffaflık platformu Açık Açık’ı art arda kuran Itır Erhart ve Renay Onur, Türkiye’de büyük bir harekete öncülük ederek bireyleri STK’lara yaklaştırmayı, STK’ları ise daha şeffaf ve güvenilir hale getirmeyi amaçlıyorlar. Adım Adım sayesinde şimdiye kadar toplanan 88.173.705 TL bağış çok sayıda sivil toplum örgütüne aktarıldı.
● Bilim Virüsü: Çocuklara ve gençlere bilim tutkusu bulaştırmak ve onlara 21’inci yüzyılda ihtiyaç duydukları yetkinlikleri kazandırmak için çalışan bir sosyal girişimdir. 2018 yılında Şule Yücebıyık liderliğinde bilim insanları, yeni nesil eğitimci ve akademisyenlerin ve iş dünyasının içinde yer aldığı bir hareket olarak başladı. Bilim Virüsü; iki yıl içinde 5 bini aşkın liseli ve üniversiteliye, ücretsiz eğitim programları, bilimsel atölye ve etkinlikler yoluyla bulaştı. 6-12 yaş arası bilim, sanat ve yetkinlik programlarıyla bilimsel düşünce alışkanlığını küçük yaşta kazandırmayı hedefliyor.
● E-Bursum: 2015 yılında kurulan E-Bursum, her seviyeden öğrencinin eğitim olanaklarına eşit şekilde ulaşmasını sağlamak amacıyla Türkiye'deki burs ekosistemini daha demokratik hale getirmeyi hedefleyen bir sosyal girişimdir. Şu ana kadar 35 milyon TL’nin ihtiyaç sahibi öğrenciye dağıtılmasına öncülük etmiştir. Burs sisteminin daha adil, eşitlikçi ve kolay olması için çalışır.
● Impact Hub: Toplumdaki çeşitli sosyal ve çevresel problemleri, farklı paydaşların işbirliğiyle çözmeyi amaçlıyor, sosyal etki odaklı yaratıcı insanları güçlendirmek için üyelik tabanlı bir ortak çalışma alanı sunuyor.
● Kodluyoruz: Türkiye’de dünya çapında yazılımcılar yetiştirmek için çalışan, Türkiye’yi bir teknoloji geliştirme merkezi yapmayı hedefleyen bir sosyal girişimdir.
● Teyit.org: Yaygın bilinen yanlışlardan sosyal medyanın gündemine oturan şüpheli bilgilere, medyanın gündeme getirdiği iddialardan şehir efsanelerine birçok alanda doğrulama yaparak internet kullanıcılarının doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak için çalışıyor.
