Yapay zeka, günümüzde birçok iş sektöründe iş yapış sistemlerini, anlayışını değiştiriyor, genellikle iyileştiriyor. Teknoloji devlerinin art arda açıkladığı yapay zeka ürünleri birçok sektörde paradigma değişiklikleri sağlıyor. Öyle görünüyor ki İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) alanında da yapay zeka önemli bir görev üstlenebilir.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (UÇÖ/ILO) verilerine göre dünya çapında yaklaşık 2,3 milyon kadın ve erkeğin her yıl işle ilgili kazalara veya hastalıklara yenik düştüğü tahmin ediliyor. Yine UÇÖ’ye göre dünya çapında, yılda yaklaşık 340 milyon iş kazası yaşanıyor ve 160 milyon çalışan işiyle ilgili hastalık yaşıyor. Peki, bu iş kazaları ya da iş sebebiyle ortaya çıkan hastalıklar yapay zekâ ile önlenebilir mi? Hangi yapay zeka teknolojileri İSG için uygun ya da hangi iş kazalarını önlemede yapay zeka kullanılabilir?
Genel hatlarıyla uygulamalar
Çok genel olarak ele alınırsa İSG açısından kullanılan yapay zeka uygulamasında, örneğin büyük veri analitiği ve görüntü tanıma yetenekleriyle, iş yerlerindeki riskli bölgeler tespit edilebilir. Görüntü işleme teknolojisi, güvenlik kameraları ve sensörler aracılığıyla tehlikeli durumlar ya da ihlaller belirlenebilir. Hareket verileri sayesinde çalışanların ruh sağlığı izlenerek stres düzeyleri saptanabilir ve olumsuz durumlar da zamanında yakalanabilir. Ayrıca işçi eğitimi ve farkındalığını artırmak için interaktif araçlar ve oyunlaştırma teknolojileri de kullanılabilir.
Üstte sıraladığımız, yapay zeka uygulamalarından İSG alanında kullanılabilecek olanları sırasıyla inceleyelim.
Büyük veri analizi ile risk belirleme: Bir iş yerinde önemli veri kaynakları arasında, geçmişte yaşanan iş kazası raporları, çalışma ortamının sensör verileri, çalışanların sağlık bilgileri sayılabilir. Yapay zeka, büyük veri analitiği sayesinde iş yerlerindeki riskli konuları ve bölgeleri belirleyebilir. Ayrıca zaman içindeki veri analiziyle iş yerindeki risklerin artma veya azalma eğilimlerini de ortaya koyabilir. Bu sayede potansiyel tehlikeleri tespit etmek ve önleyici tedbirler almak için yöneticilere veya iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına bilgi sağlayabilir. Aynı zamanda iş yeri düzenlemelerini optimize ederek riskleri azaltacak çözümler sunabilir. İş yerlerinden alınan hareket verilerinin kullanılması, her bir çalışanın ergonomik risklerinin olasılığının hesaplanmasını da mümkün kılar. Makine öğrenimi ve nesnelerin interneti aracılığıyla da çalışan yorgunluğu algılanabilir. Çalışan ve işveren, yorgunluk kaynaklı potansiyel tehlikeler konusunda uyarılabilir.
Güvenlik kameraları ve sensörlerle veri işleme: Güvenlik kameraları ve sensörlerden elde edilen görüntü ve veriler, yapay zekâ algoritmaları tarafından analiz edilerek hem çalışana hem de iş sahibine çeşitli faydalar sağlayabilir. Koruyucu ekipmanın kullanılmadığı durumlar saptanabilir; tehlikeli bir makinaya yaklaşma, güvenlik ekipmanı olmadan çalışma, iş yerinde hız sınırlamalarını aşma gibi tehlikeli hal ve davranışlar algılanabilir. Bu sayede saydığımız tehlikeli durumlar, yüksek riskli davranışlar veya iş yeri, fabrika düzenlemeleriyle ilgili ihlaller zamanında belirlenebilir. Ya da makine kırılması, yangın, kimyasal sızıntı gibi acil müdahale gerektiren durumlar otomatik bildirimler aracılığıyla ilgili birime zaman kaybetmeden iletilebilir. Bu şekilde olaya müdahale edilebilir ve gerekiyorsa tahliye süreçleri başlatılabilir.
Yapay zekâ algoritmaları ve ruh sağlığı: Yapay zekâ algoritmaları, çalışanların e-postalar, raporlar, notlar veya diğer yazılı materyaller üzerindeki yazma kalıplarını çok yönlü olarak analiz edebilir. Bu analiz doğrultusunda kişideki stres, endişe veya duygusal sıkıntılar belirlenebilir. Çalışanların konuşmaları veya metinleri analiz edilerek zorbalık veya cinsel taciz vakaları da yakalanabilir. İşçiler arasındaki konuşmalar veya e-postalar, yapay zeka algoritmaları tarafından incelenebilir ve olası ihlaller veya istenmeyen davranışlar belirlenebilir. Bu tür tespitler sonrasında ortamın daha güvenli olması için işverenlere veya insan kaynakları departmanlarına bilgi verilebilir. Elbette burada kişisel verilerin korunması hususu göz edilerek düzenleme yapmak esas olmalı!
Sohbet robotları, eğitim, oyun mekaniği: Yapay zeka, interaktif eğitim platformları veya sanal gerçeklik simülasyonları gibi araçlarla çalışanlara eğitim verilmesini sağlayabilir. Bu, işçilerin iş sağlığı ve güvenliği konularında farkındalıklarını artırabilir ve riskli durumları daha iyi tanımalarını sağlayabilir. Yapay zeka destekli sohbet robotları ve sanal asistanlar, çalışanların sorularını yanıtlayabilir, işle ilgili bilgilere erişimini sağlayabilir. Ayrıca oyun sistemleri aracılığıyla çalışan motive edilebilir. Oyundaki başarılarına bağlı olarak kişiye puan, rozet veya ödül verilebilir. Bu, çalışanların odaklanmalarını, takım çalışmasına gönüllü olma duygularını dolayısıyla iş verimliliğini artırabilir.
Kazasız, güvenli ve verimli çalışma ortamları, iş hayatının olmazsa olmazı olmakla beraber, bireyden topluma ruhsal ve bedensel sağlığın korunması, ekonomik kalkınmanın sağlanması için de şart. Bu hedefe ulaşmak amacıyla kullanılacak her bir sağlıklı metot ve teknoloji ise gerekli. Kazasız ve güvenli bir çalışma hayatı için yapay zekanın nimetleri bu konuda en önemli yardımcı olabilir.
