Dünya ve Türkiye basınına yansıyan haberlere göre Nature Communications’ta yayımlanan yeni araştırma, AMOC’un 2025 ile 2095 yılları arasında çökebileceğini öne sürüyor. Hatta araştırmayı yürüten ekipte yer alan, Copenhagen Üniversitesi’nden Prof. Peter Ditlevsen “2004’te bu akıntıyı ölçmeye başladığımızdan beri AMOC’un zayıflamakta olduğuna dair endişeler var” diyor.
Öte yandan yine haberlere göre araştırmaya bilim dünyasından itirazlar da yükseldi. İngiltere Meteoroloji Dairesi’nden Ben Booth’un da aralarında bulunduğu bazı bilim insanları, bu yeni araştırmadaki bulguların “Tüm bilim dünyası tarafından kabulden bir parça uzak!” olduğunu söylüyor. Southampton Üniversitesi Ulusal Denizbilim Merkezi’nden Prof. Penny Holliday ise “Bir gün AMOC’un günümüzdeki gibi işlemeyi bırakma ihtimali olduğunu biliyoruz fakat buna kesin gözüyle bakmak son derece zor” diyor.
Hükümetlererarası İklim Değişikliği Paneli’nde (IPCC) de Gulf Stream-AMOC akıntısı konusunda yapılan yeni araştırmaya şerh konulmuş ve AMOC’un bu yüzyılda çökmeyeceği sonucuna varıldığı duyurulmuştu.
Tartışmalı araştırmayı ortaya koyan analiz, sera gazı salımlarındaki artışın bugüne kadarki hızında devam etmesi kabulüyle hayata geçirilmiş. Burada tartışmalı olsa da araştırmanın doğru olması halinde olabileceklere odaklanıyoruz. Bu amaçla AMOC’u mercek altına alıyoruz.
Filmlere konu olan AMOC’u yakından tanıyalım
Bilim insanları, “Gulf Stream” yani AMOC çökerse Batı Avrupa’ya çok daha az ısı ulaşacağını ve bölgenin “Yarından Sonra” filminde tasvir edildiği şekliyle “çok şiddetli kışlara” ve adeta buz gibi bir kıyamete doğru yol alacağını öngörüyor. Türkçe açılımı “Atlantik Meridyonel Devir Dolaşımı” olan AMOC, iklim oluşturan en önemli sıcak su akıntısı. Körfez Akıntısı, yolculuğuna Meksika Körfezi’nden başladıktan sonra Kuzey Amerika'nın doğu kıyılarını takip ederek, Florida kıyılarına oradan da Newfoundland'a hareket ediyor. Ardından Atlantik Okyanusu'nu geçiyor ve ikiye ayrılıyor. Bir kolu Avrupa'nın batı kıyılarına diğeri ise Batı Afrika kıyılarına doğru yöneliyor. Körfez Akıntısı'nın en temel etkisi, Avrupa'nın kuzeybatısının ısınmasını, Kuzey Avrupa'nın özellikle de İngiltere'nin ikliminin ılıman ve nemli olmasını sağlıyor.
Gezegenin tarihine bakıldığında AMOC’un son çöküşüyle 115 bin yıl önce karşılaşıyoruz. Buz Devri’nin başında gerçekleşen bu çöküşü sağlayan sistem, şayet eleştiriler getirilen araştırma doğruysa 12 bin yıl önceki döngüsüne başlıyor. AMOC’un çökmesi halinde Avrupa’da hava sıcaklıkları, son derece ciddi bir oranda yaklaşık 10-15 dereceye kadar düşebilir. Sadece bu kadar değil. ABD’nin doğu yakasında deniz seviyesi yükselebilir; tarım alanlarına düşen yağmurlarda değişim yaşanabilir. Avrupa soğuktan donar; tarım olumsuz etkilenir. Hatta bölgedeki tarım ürünleri yetişmez olur. Böyle bir durumda özellikle İngiltere’nin olduğu bölgede çok aşırı bir soğuma meydana gelebilir. Bu aşırı soğuma bölgedeki tarımsal ürünleri de olumsuz etkiler. Aynı zamanda farklı bölgelerde yaz kuraklıkları, fırtınalar ve sıcak hava dalgaları da daha yaygın hale gelir. Ayrıca Amazon yağmur ormanları ve Antarktika buz tabakalarını daha büyük tehlikeler bekliyor.
Türkiye’ye olası etkileri
Grönland’ın buzul kalıplarının hızla erimesi ve diğer kaynaklardan gelen tatlı su akışı, akıntıyı halihazırda zayıflatıyor. Bu durumun tam çöküşle sonuçlanması halinde, Türkiye’de neler olabilir? Hava sıcaklıklarında düşüşler, fırtına gibi hava olaylarında artışlar, Türkiye’nin doğu kıyısında deniz seviyelerinin yükselmesi, dolayısıyla Türkiye tarımının olumsuz yönde etkilenmesi öngörüler arasında. Ayrıca artan deniz seviyeleri kıyı bölgelerindeki yaşam alanlarını tehdit edip sahil şeridinde erozyona neden olabilir.
Gezegenin iklimine etki eden AMOC, küresel çapta felaketlere yol açabilecek bir potansiyel taşıyor. Bilimsel araştırmalar ve bağımsız gazetecilikle elde edilen bilgiler, politika yapıcıları ve halkı iklim değişikliği konusunda harekete geçmeye teşvik ederken uygun önlemlerin alınmasına ve iklim istikrarının korunmasına yardımcı olabilir. Bu nedenle iklim değişikliğiyle mücadelede, Türkiye ve gezegenin genelinde konuya yaptırımlar içerecek acil bir yaklaşım getirilmesi gerekiyor.
KAYNAKLAR
ecobuild.com.tr
yesilgazete.org
