İsrail’in 7 Ekim’den günümüze dek süren Gazze saldırılarına bir tepki olarak 2023’ün Kasım ayının sonundan itibaren Husiler, Kızıldeniz’de İsrail’e ait olan veya İsrail’e giden gemilere müdahale ediyor. Babu'l Mendeb Boğazı’nda gerçekleşen saldırıların ardından çok sayıda gemicilik şirketi Kızıldeniz'deki seferlerini durdurma kararı aldı.
Saldırılar, uluslararası denizcilik şirketlerinin gerçekleştirdiği nakliyenin finansal ve zaman maliyetlerindeki artışa rağmen Kızıldeniz’i kullanmaktan kaçınmasına ve gemilerinin rotasını Ümit Burnu’na çevirmesine neden oldu. Bu kapsamda küresel konteyner ticaretinin yüzde 53’ünü gerçekleştiren CMA CGM, Hapag-Lloyd, Maersk ve MSC gibi dört büyük şirket; Babu'l Mendeb Boğazı’ndan geçişlerini durdurdu. Petrol devi BP de Kızıldeniz üzerinden yapılan tüm sevkiyatlarına son verdi.
ABD saldırılarla mücadele için harekete geçti ve Refah Muhafızı Operasyonu’nu başlattı. Bu refleksi sonrası ABD’ye İngiltere, Kanada, Fransa, İtalya, İspanya, Hollanda, Norveç, Bahreyn ve Seyşeller destek verdi. Tam da bu noktada Almanya, Hollanda ve Belçika gibi Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler Kızıldeniz’deki saldırıların önlenmesi için AB’nin de bir an önce harekete geçmesini istedi. Ancak hem ABD hem AB, sorunu henüz kökünden çözebilmiş değil.
Büyük bir ekonomik etki söz konusu
Asya-Avrupa ticaretinin yüzde 40’ının Süveyş Kanalı’ndan geçtiği düşünüldüğünde, bu tıkanıklık büyük bir ekonomik etkiye yol açma potansiyeline sahip. Uzmanlar ve raporlar da yaşananları küresel deniz taşımacılığına yönelik son yılların en ciddi tehdidi olarak tanımlıyor. Konuyla ilgili raporlarda küresel deniz taşımacılığı trafiğinde ve buna bağlı olarak kanalın döviz gelirlerinde yüzde 40’ı aşan oranlarda düşüş olduğu kaydedildi.
Örneğin S&P Global kredi derecelendirme kuruluşu tarafından hızlıca hazırlanan ve kısa süre önce yayımlanan raporda, Kızıldeniz’deki gemilere yapılan saldırıların Süveyş Kanalı’ndaki trafik üzerindeki etkisinin Mısır’daki döviz sıkıntısını daha da artırdığı belirtildi. Raporda, kanala ödenen geçiş ücretlerinin, Mısır hükümetinin gelirlerinin yaklaşık yüzde 8’ini oluşturduğu, ülkenin döviz kazancının büyük bir kısmını sağladığı ifade ediliyor. Bu noktada raporda Mısır ekonomisindeki yabancı para kıtlığının, Mısır bankalarının finansman yetenekleri üzerinde ek baskı oluşturduğunun altı çiziliyor.
Birleşmiş Milletler (BM) için Süveyş Kanalı küresel ticaret açısından hayati önemde. BM’nin internet sitesinde yayımlanan rapora göre küresel ticaretin yüzde 12 ila 15’i ve konteyner trafiğinin yaklaşık yüzde 20’si bu yolu kullanıyor. Krizden önce kanaldan her gün iki ila üç gaz tankeri geçiyordu. Kanaldan geçen konteyner sevkiyatlarının 19 Ocak’ta sona eren haftada, aralık ayı başına göre yüzde 82 azaldığı kaydedildi.
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) da raporunda, Süveyş Kanalı üzerinden ticaret hacminin son iki ayda yüzde 42 azaldığını açıkladı. Küresel mal ticaretinin yüzde 80’inden fazlası, deniz yoluyla gerçekleşiyor ve şu da var ki diğer deniz yolu rotaları da çok rahat değil. Karadeniz’den geçiş Rusya-Ukrayna savaşı, Panama Kanalı’ndan geçiş ise kuraklık nedeniyle yaşanan su seviyesindeki düşüşün seyrüsefere etkisiyle deniz ticaretinde kesintiye sebep oldu.
Ticaret yollarında olabilecek uzun süreli kesintiler, küresel tedarik zincirlerini etkileyebilir dolayısıyla malların teslimatında gecikmelere, artan maliyetlere ve enflasyona yol açabilir. Daha da önemlisi krizin küresel tahıl ticareti üzerindeki etkileri de endişeyle izleniyor. Öyle ki dünya buğday ticaretinin beşte biri Kızıldeniz rotasının kullanılmasıyla gerçekleşiyor. Burada yaşanan kriz, nakliye maliyetlerinin artmasına, teslimatta gecikmelere ve dünya gıda güvenliği üzerinde olumsuz etkilere sebep oluyor. Afrika ve Asya’daki ekonomik olarak kırılgan tahıl ithalatçısı bazı ülkeler Kızıldeniz’deki krizden çok daha fazla etkilenebilir. Avrupa, Rusya ve Ukrayna’daki üreticiler ise uzun vadede muhtemelen daha düşük fiyatlara satış yapmak zorunda kalabilir. Bir an önce sona erdirilmesi beklenen Kızıldeniz krizi, ülkelerin gıda tedariğinde esnekliğin zorunlu kılacağa benziyor.
KAYNAKLAR
- indyturk.com
- BBC
- millermagazine.com
- TRT Haber
- Anadolu Ajansı
