2020, her yeni yıl gibi mutlulukla ve iyi dileklerle karşılandı. Ancak yazık ki 2020’de bir bölümü küresel ısınma kaynaklı türlü afet ve felaket yaşandı. Türkiye de 2020’de depremlerle sarsıldı. Dünya genelindeki rakamlara değinmeden önce Türkiye’de yaşananları hatırlayalım.
Depremlerle sarsıldık, uçak kazasıyla üç canı kaybettik
Türkiye’de yılın ilk ayında, 24 Ocak’ta merkez üssü Elazığ’ın Sivrice ilçesi olan 6,8 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Derinliği 6,75 kilometre olan depremde 37’si Elazığ’da, dördü Malatya’da 41 kişi hayatını kaybetti, bin 607 kişi de yaralandı. Arama-kurtarma çalışmaları sonucunda 45 kişi enkazdan sağ çıkarıldı.
Bir başka afet haberi ise Van’dan geldi. Van-Bahçesaray karayolunda 5 Şubat’ta üzerine çığ düşen minibüsteki iki kişiyi kurtarma çalışmaları sürerken can kurtarmaya gidenler, bölgeye düşen ikinci çığda hayatını kaybetti. 11 asker, dokuz korucu, iki itfaiye erinin aralarında bulunduğu 41 kişi hayatını kaybetti.
Aynı günün akşamı, Pegasus Havayolları’nın İzmir-İstanbul seferini yapan uçağı, Sabiha Gökçen Havalimanı’na inişi sırasında pistten çıktı. İçinde 177 yolcu ve altı mürettebat bulunan uçak üçe bölündü. Kazada üç kişi hayatını kaybetti, 180 kişi yaralandı.
İzmir’i de vuran Ege Denizi depremi
Ardından 30 Ekim’de saat 14.51’de merkez üssü Yunanistan'ın Sisam Adası olan bir deprem yaşandı. Depremin, İzmir’in Seferihisar ilçesine 23 km mesafede yerin 16,5 kilometre altında olduğu kaydedildi. Büyüklüğü 6,9 olarak ölçülen deprem 16 saniye kadar sürdü. Deprem sebebiyle oluşan tsunami, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde, Yunanistan'ın Kuzey Ege ve Güney Ege bölgelerinde can kayıplarına ve maddi hasarlara sebep oldu. İzmir'in Bayraklı ve Bornova ilçelerinde çok sayıda bina yıkıldı. AFAD, Türkiye'de toplam 117 kişinin hayatını kaybettiğini ve bin 34 kişinin de yaralandığını açıkladı. Yunanistan'da ise iki kişi hayatını kaybetti ve 19 kişi yaralandı. Ayrıca, Sisam Adası'ndaki Meryem Ana Kilisesi de yıkıldı. Ege Depremi, 2020 yılında yeryüzündeki depremler arasında en ölümcülü olarak kaydedildi.
Ayrıca,Türkiye’de de bu yıl orman yangını, sel, dolu ve kuraklık gibi iklim felaketleri yaşandı. Özellikle Temmuz ayında Giresun’da yaşanan sel felaketinde çok sayıda kişi yaşamını kaybederken milyonlarca liralık maddi zarar oluştu.
Dünya ekonomisi küresel afetlerle sınanıyor
Elbette dünyadaki felaketler de hayli uzunca bir liste oluşturuyor. Küresel ısınma kaynaklı felaketlerin ilki, basına yansıyan görüntüleriyle derin üzüntüye yol açan Eylül 2019’da başlayan ve Ocak 2020’de etkisini arttıran Avustralya yangınlarıydı. Yangınlarda 28 kişi öldü, 10.3 milyon hektar alan yok oldu. Yaklaşık 2 bin ev ise küle döndü.
Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) Avustralya, son değerlendirmesinde 1,25 milyar hayvanın direkt yangınlarda ya da yangınlardan ötürü hayatını kaybettiğini belirtti. Yangınların ardından bölgede, iklim değişikliği bağlantılı olduğu düşünülen sel felaketi, kum fırtınası ve ceviz büyüklüğünde dolu yağışı yaşandı. Avustralya’daki yangının maliyetinin 5 milyar doları bulduğu belirtiliyor.
Uluslararası sigorta şirketi Aon, dünya genelindeki felaketleri mercek altına alan bir rapor hazırladı. Aon’un Impact Forecasting ekibinin hazırladığı 2020’nin İlk Yarısını Kapsayan Küresel Doğal Afetler Raporu’na göre 2020’nin ilk yarısında toplamda 207 küresel doğal afet kaydedildi.
Rapordan önemli veriler
● 207 küresel doğal afet kaydedildi. Bu rakam son 20 yılın ortalaması olan 184’ün üzerinde.
● Doğal afetlerde toplam 2 bin 200 kişi hayatını kaybetti.
● Raporun kapsadığı dönemde en ölümcül doğal felaket olan sel baskınları, toplam ölümlerin yüzde 60’ına neden oldu.
● Ölümler 1980 ile 2019 arasındaki dönemin ortalaması olan 39 bin 800 ölümün altında kaydedildi.
● 2020’nin ilk yarısında yaşanan küresel doğal afetlerden kaynaklanan toplam ekonomik kayıp tahmini 75 milyar dolar.
● Bu miktar, 2000-2019 yılları arasındaki ortalama hasar miktarı olan 98 milyar dolardan yüzde 23 oranında daha düşük.
● Sigortalı hasarda son 20 yılın ortalaması 28 milyar dolar. Rapora göre altı aylık zamanda gerçekleşen hasar miktarı 30 milyar dolarla yüzde 8 oranında daha yüksek.
● 2020’nin ilk yarısında en büyük ekonomik hasara neden olan doğal afet ise mayıs ayında Hindistan’da 133 kişinin ölümüne ve tahmini 15 milyar dolarlık doğrudan kayba neden olan Amphan siklonu oldu.
● Kayıpların sigortalanmış olduğu doğal afetler arasında en maliyetlisi ise 10-14 Nisan arasında ABD’de yaşandı. ABD’de hayatı felç eden etkili hava olayı, 38 kişinin ölümüne ve 3 milyar dolarlık kayba yol açtı.
● Avustralya ve Kanada’nın her biri, milyar dolarlık hasar faturalarına yol açan şiddetli dolu fırtınalarıyla karşı karşıya kaldı.
● Avrupa’da fırtınalar ve Kuzey Kutup Dairesi’nde rekor kıran sıcaklıklar gibi olaylar yılın ilk yarısında dikkat çekiciydi.
● ABD’de yılın ilk 6 ayında, sadece gök gürültülü fırtınalardan kaynaklı 10 afette, 1 milyar dolardan fazla ekonomik kayıp yaşandı.
● Avustralya ve Kanada’nın her biri, milyar dolarlık hasar faturalarına yol açan şiddetli dolu fırtınalarıyla karşı karşıya kaldı.
Doğal afetlerin rakamsal dağılımı
Yılın ilk yarısında milyar dolarlık ekonomik hasara neden olan en az 20 ayrı doğal afet gerçekleşti. Rakamsal dağılım şöyle oldu:
● ABD: 10 afet meydana geldi. ABD’deki yangınlarda, 20 milyar dolar hasar oluştu. 42 kişi yaşamını yitirdi. Kasırgalarda 41 milyar dolarlık zarar meydana geldi. 400’den fazla can kaybı yaşandı.
● Asya Pasifik: Beş afet yaşandı. Japonya’daki sel felaketinde 82 kişi hayatını kaybetti. Sadece Japonya’da yaşanan sellerde 8,5 milyar dolarlık zarar kaydedildi. Çin’deki selin maddi zararı 32 milyar dolar olarak açıklandı. Yaşanan sel felaketinde 278 kişi canından oldu. Hindistan’da seller nedeniyle 10 milyar dolarlık zarar kaydedildi. 2 bin 67 kişi hayatını kaybetti. Pakistan’da ise seller nedeniyle 1.5 milyar dolar zarar ortaya çıktı. 410 kişi hayatını kaybetti. Avustralya yangınlarında 5 milyar dolar zarar kaydedildi. 30’ün üzerinde ölüm yaşandı. Milyonlarca hayvan hayatını kaybetti ve 65 bin kişi göç etmek zorunda kaldı.
● Avrupa, Ortadoğu ve Afrika (EMEA): Üç afet yaşandı. Doğu Afrika’da çekirge istilası sebebiyle, 8,5 milyar dolarlık zarar ortaya çıktı. Avrupa’daki fırtınalar, 5,9 milyar dolarlık hasara yol açtı. Fırtınalarda 30 kişi hayatını kaybetti.
● Kuzey ve Güney Amerika: Şiddetli hava olaylarından kaynaklanan, zararı milyar dolarlarla ifade edilen iki afet yaşandı.
Fatura ağır oldu
Birleşik Krallık merkezli bir kâr amacı gütmeyen kuruluş olan Christian Aid, Counting the Cost: A Year of Climate Breakdown (2020 için Maliyet Hesabı: İklim Yıkımıyla Dolu bir Yıl) başlıklı raporunu yayınladı. Rapora göre bu yıl yaşanan iklimsel olayların dünyaya faturası ağır oldu. Felaketlerin toplam faturası 150 milyar doları buluyor. İklimsel olayların 10’u 1,5 milyar dolardan fazla maliyete neden oldu. Dokuzunun yol açtığı hasar ise 5 milyar doların üzerinde. Söz konusu rakamlar sigortalanmış zararlardan yola çıkılarak hesaplandı. Dolayısıyla asıl maliyet çok daha yüksek.
Avrupa-Akdeniz İklim Değişikliği Merkezi’nin araştırmasına göre, 2019’da iklim ile bağlantılı aşırı olaylar, düşük gelirli ülkelerde, yüksek gelirli ülkelere kıyasla beş kat daha fazla ekonomik kayba neden oldu. Bu kayıpların yaşandığı düşük gelirli ülkelerde kayıpların sadece yüzde 4’ü sigorta kapsamındaydı. Yüksek gelirli ülkelerde ise bu oran yüzde 60.
Kızılhaç’ın raporu
Her yıl Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu (IFRC) tarafından paylaşılan Dünya Afet Raporu’nun yenisi, 17 Kasım 2020’de Cenevre’de kamuoyuyla paylaşıldı. Rapor, Türk Kızılay’ın da verdiği destek ile Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu (IFRC) tarafından hazırlandı. 2020 Dünya Afet Raporu’nda tüm dünya COVID-19 pandemisiyle mücadele ederken, 2019’a kıyasla 2020’de küresel olarak daha büyük afetlerin de yaşandığı belirtildi.
Rapora göre, doğal tehlikelerin tetiklediği tüm afetlerin yüzde 83'ü sel, fırtına ve sıcak hava dalgaları gibi hava ve iklimle ilgili şiddetli olaylardan kaynaklanıyor. Hava ve iklimle ilişkili afetler, son on yılda 410 binden fazla insanın hayatına mal oldu. Felaketlerden dünya çapında 1,7 milyar insan etkilendi.
COVID-19 pandemisiyle birlikte ekonomik açıdan zor bir dönem geçiren tüm dünya, felaketlerle daha da sarsıldı. Uzmanlar, çoğu küresel ısınma kaynaklı afetlerin önüne geçilebilmesi için dünyanın ortak bir eylem planını hayata geçirmesi gerektiğinin altını çiziyor.
Kaynaklar:
Aon ‘2020’nin İlk Yarısını Kapsayan Küresel Doğal Afetler Raporu
Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu (IFRC) Dünya Afet Raporu
